Η λέξη γλώσσα είναι μικρή, κρύβει όμως πολλά και μεγάλα θέματα…
(Muhamed Brimou, Μετανάστης από τη Συρία)

Το περιοδικό "Εκπαιδευτική Κοινότητα" και η ομάδα Εκπαιδευτικών "Τα Πίσω Θρανία " με συνεργασία της Σχολής Βρεφονηπιοκόμων Α. Συγγρός, διοργάνωσαν εκπαιδευτικό φεστιβάλ με θέμα "Το σχολείο σταυροδρόμι πολιτισμών", στις 19 και 20 Μαΐου στο χώρο της Σχολής Βρεφονηπιοκόμων (Λεωφ. Αμαλίας 38, Ζάππειο).

Το φεστιβάλ περιελάμβανε τρεις συζητήσεις με θέματα "Τα προβλήματα της σύγχρονης μετανάστριας στην Ελλάδα", "Πολυπολιτισμική κοινότητα - πολυπολιτισμικό σχολείο" και "Η τέχνη στο σχολείο", με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών και από τις τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης και μεταναστών. 

Επίσης περιελάμβανε πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως κουκλοθέατρο, θέατρο δρόμου, Καραγκιόζη, αφήγηση παραμυθιού, τραγούδια και χορούς από έλληνες και μετανάστες, παιδιά και ενήλικες.

Παράλληλα λειτουργούσαν εκθέσεις ζωγραφικής, γλυπτικής, φωτογραφίας με έργα μεταναστών και παιδαγωγικού υλικού.

Το φεστιβάλ είχε επιτυχία τόσο από άποψη συμμετοχής κόσμου όσο και ενδιαφέροντος των θεμάτων που επιλέγηκαν για τα στρογγυλά τραπέζια, όπως προκύπτει από τις συζητήσεις που ακολούθησαν μεταξύ ακροατηρίου και εισηγητών.

Τη δεύτερη μέρα στην αρχή της συζήτησης η ομάδα "Τα Πίσω Θρανία", παρουσίασε τις δραστηριότητές της και εξέθεσε τα προβλήματα ένταξης των παιδιών των μεταναστών στο εκπαιδευτικό σύστημα. 

Το δικό μας εγχείρημα ξεκίνησε το Σεπτέμβρη του 1998 με μια ομάδα μεταναστών από το Μπαγκλαντές. Την επόμενη χρονιά, εκφράστηκε έντονο ενδιαφέρον από μεγάλο αριθμό μεταναστών να παρακολουθήσουν τα μαθήματα, αλλά και δασκάλων να συνδράμουν σε αυτά. Έτσι συγκροτήσαμε την ομάδα "Πίσω Θρανία" στα πλαίσια του Δικτύου Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών. Εκείνο που μας έκανε να συναντηθούμε είναι η βεβαιότητα ότι ο καθένας έχει ευθύνη για ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία και η ανάγκη μας να εκφράσουμε έμπρακτα την αλληλεγγύη μας στους μετανάστες.

Η ομάδα μας αποτελείται από 20 άτομα - στην πλειοψηφία δασκάλους. Βασικός σκοπός της ομάδας είναι η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε ενήλικες μετανάστες και η συνδρομή μας στην επίλυση προβλημάτων που αφορούν τη φοίτηση στο σχολείο των παιδιών των μεταναστών.

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η δυνατότητα χρήσης ενός βασικού λεξιλογίου είναι άμεση ανάγκη των μεταναστών και αποτελεί μια από τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη στοιχειώδη ένταξη τους στην ελληνική κοινωνία. Γι' αυτό και η ανταπόκρισή τους στο κάλεσμά μας είναι πολύ μεγάλη.

Πέρσι τα μαθήματα παρακολούθησαν 170 μετανάστες από 26 χώρες. Φέτος οι μαθητές μας είναι περίπου 200 από 31 διαφορετικές χώρες, ενώ υπάρχει και ένας μεγάλος αριθμός μεταναστών που έχουν εκφράσει την επιθυμία να συμμετέχουν και δυστυχώς δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε.

Η οργάνωση των μαθημάτων είναι αποτέλεσμα συλλογικής διαδικασίας.

Κατά τη διάρκεια του μαθήματος οι μαθητές δουλεύουν τόσο ατομικά, όσο και συνεργατικά σε μικρότερες ομάδες πάντοτε με τη βοήθεια 3-4 δασκάλων.

Τα μαθήματα είναι προσαρμοσμένα στο επίπεδο και τις ανάγκες των μεταναστών και η μέθοδος διδασκαλίας είναι βιωματική - επικοινωνιακή. Η ελληνική γλώσσα προσεγγίζεται με προφορικά και γραπτά ερεθίσματα, που πολύ συχνά αφορούν την καθημερινότητα τους . Έτσι η ανάγνωση ενός γράμματος που πήρε ένας μετανάστης απ' την οικογένειά του, η μετάφραση των στίχων ενός τραγουδιού, τα προβλήματα με τους εργοδότες και τις κρατικές υπηρεσίες αποτελούν αφορμές για μάθημα.

Τα προβλήματα που δημιουργούνται στην προσπάθεια αυτή είναι πολλά. Τα ωράρια εργασίας των μεταναστών, η εποχικότητα της εργασίας και κύρια οι επιχειρήσεις σκούπα ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την ελλιπή φοίτηση πολλών από αυτούς. Έτσι προσπαθούμε να είμαστε ευέλικτοι τόσο στο πρόγραμμα όσο και στο περιεχόμενο των μαθημάτων.

Η εμπειρία μας μέσα από την προσπάθειά μας να αποτελέσουν τα μαθήματα αφορμή για συνεύρεση ανθρώπων διαφορετικού χρώματος, θρησκείας, εθνικής καταγωγής, ενδυνάμωσε την πεποίθησή μας ότι η αντίσταση στο ρατσισμό, η αποδοχή του άλλου, του ξένου, του διαφορετικού, η αλληλεγγύη κατακτιούνται βήμα-βήμα, μέσα από διαδικασίες καθημερινής πρακτικής, αλλά και κοινών συλλογικών δράσεων και διεκδικήσεων.

Δεν είμαστε ένα τυπικό σχολείο εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας. Επιδιώκουμε τα μαθήματα να αποτελέσουν γέφυρα συνάντησης μεταναστών από διαφορετικές χώρες προέλευσης, αλλά και μεταναστών και ελλήνων. Και πράγματι είναι μια διαδικασία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα από αυτή την άποψη. Τα τμήματά μας είναι όσο γίνεται πιο πολυπολιτισμικά. Οι δραστηριότητές μας ποικίλες: πάρτι, γεύματα με πολυεθνική κουζίνα, επισκέψη στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού και στο Μουσείο, βόλτα για καφέ, ένα ποτό στο Στέκι. Αλλά και επικοινωνία με τις κοινότητες, συζητήσεις, ενημέρωση για το νέο νόμο ή άλλα ζητήματα που τους αφορούν άμεσα ή έμμεσα.

Συμμετείχαμε στα συλλαλητήρια κατά του νομοσχεδίου, κατεβήκαμε μαζί στη διαδήλωση της Πρωτομαγιάς, συναντηθήκαμε στα συλλαλητήρια για το ασφαλιστικό. Συμμετείχαμε στο πέμπτο αντιρατσιστικό φεστιβάλ και θα συμμετάσχουμε και σε αυτό που θα γίνει 6-8 Ιουλίου στα Ιλίσσια.

Παράλληλα, τα "Πίσω Θρανία" επιδιώκουν να ενημερώσουν και βοηθήσουν τους μετανάστες σε θέματα που αφορούν τη φοίτηση των παιδιών τους στο ελληνικό σχολείο.

Ο νέος νόμος για τη μετανάστευση (2910/01) - όπως και ο προηγούμενος- ορίζει ότι εγγράφονται υποχρεωτικά στο σχολείο όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως της άδειας παραμονής ή όχι των γονέων τους. Με βάση λοιπόν το θεσμικό πλαίσιο δεν υπάρχουν τυπικά κωλύματα όσον αφορά την πρόσβασή τους στο εκπαιδευτικό σύστημα., αν και υπάρχουν αντιφάσεις σε αυτό, καθώς ο ίδιος νόμος απαγορεύει στις δημόσιες υπηρεσίες να "εξυπηρετούν" μετανάστες "χωρίς χαρτιά", επιτρέπει τη σύλληψη, κράτηση και απέλαση ανηλίκων και δε μεριμνά για την παραμονή της οικογένειας στη χώρα τουλάχιστον όσο διαρκεί το σχολικό έτος.

Τι γίνεται όμως στην πράξη; Έχουν όλα τα παιδιά τη δυνατότητα να ασκήσουν το δικαίωμα τους για απρόσκοπτη πρόσβαση στη δημόσια, δωρεάν εκπαίδευση και χαίρουν πράγματι ισότιμης και αξιοπρεπούς μεταχείρισης μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα; Προφανώς και όχι. Είναι ένα πρόβλημα που έχει πολλές συνιστώσες, με σημαντικότερες τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς, τα παιδιά ως φορείς των προκαταλήψεων των γονέων τους και κυρίως την εκπαιδευτική πολιτική.

Οι συνθήκες διαβίωσης πολλών μεταναστών δυσχεραίνουν τη δυνατότητα ενημέρωσής τους για τα δικαιώματά τους, αλλά και διεκδίκησής τους. Έτσι, συχνά πέφτουν θύματα της αυθαιρεσίας διευθυντών και δασκάλων που επιμένουν να ζητούν χαρτιά ή τους παραπέμπουν σε άλλα σχολεία προκειμένου να διαφυλάξουν την "καθαρότητα" του "δικού τους" σχολείου.

Αλλά και όταν τα παιδιά αυτά μπουν στο σχολείο τι αντιμετωπίζουν:

Σε έρευνα που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Αθηνών και δημοσιεύεται στο βιβλίο "Τι είναι η πατρίδα μας;" των Φραγκουδάκη, Δραγώνα, το 73% των εκπαιδευτικών που ρωτήθηκαν πιστεύουν ότι η είσοδος ξένων στην Ελλάδα αυξάνει την εγκληματικότητα και το 63% ότι οι μετανάστες χωρίς χαρτιά πρέπει να απελαύνονται. Τα δε παιδιά απάντησαν σε ποσοστό 63% ότι δε θα ήθελαν στην τάξη τους τσιγγανόπουλα και σε ποσοστό 86% ότι δε θα ήθελαν αλβανόπουλα.

Όμως και στις περιπτώσεις που υπάρχει ευαισθητοποίηση και κλίμα αποδοχής, ποια είναι τα περιθώρια που έχει ο εκπαιδευτικός να βοηθήσει τα παιδιά των μεταναστών και να δώσει διαπολιτισμική διάσταση στην εκπαιδευτική διαδικασία;

Η ελληνική εκπαιδευτική πολιτική παρέχει ένα και μοναδικό μοντέλο για όλους με το επιχείρημα ότι έτσι προσφέρει "ίσες ευκαιρίες για όλους". Πώς όμως αυτό είναι δυνατό, όταν οι αφετηρίες δεν είναι ίδιες; Όταν υπάρχει ανομοιογένεια σε όλα τα επίπεδα λόγω διαφορετικής κοινωνικής προέλευσης, ρυθμών και δυνατοτήτων μάθησης, γλωσσικής, εθνικής θρησκευτικής και πολιτιστικής διαφορετικότητας;

Το βασικό μέτρο που παίρνει το Υπουργείο για την "ομαλή και ισόρροπη" ένταξή των παιδιών των μεταναστών στο σχολείο είναι να ιδρύει τάξεις υποδοχής, όπου θεωρητικά τους παρέχεται ενισχυτική διδασκαλία. Στην πράξη η οργάνωση των τάξεων υποδοχής σε τμήματα 9-17 μαθητών, η έλλειψη κατάλληλου υλικού διδασκαλίας της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας και η απομάκρυνση των παιδιών από τις σχολικές τους τάξεις, δεν μπορεί να ευνοήσει ούτε τη γρήγορη και σωστή κατάκτηση της γλώσσας ούτε την ένταξή τους στη μαθητική κοινότητα και κατ΄ επέκταση στην ελληνική κοινωνία.

Επίσης, σε θεσμικό επίπεδο ισχύει ο νόμος 2413/1996 για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, με βάση τον οποίο ιδρύθηκαν και λειτουργούν 20 περίπου "διαπολιτισμικά" σχολεία σε όλη την Ελλάδα, σε περιοχές όπου υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση αλλόγλωσσων μαθητών. Ωστόσο δεν υπάρχει η υποδομή -κατάλληλα βιβλία, διδασκαλία της μητρικής γλώσσας, επαρκής αριθμός εκπαιδευτικών κ.ά., που θα επιβεβαίωνε τον τίτλο τους.. Ουσιαστικά τα "διαπολιτισμικά" σχολεία δε διαφέρουν από τα υπόλοιπα, τα οποία επίσης συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό παιδιών μεταναστών. Το αν τα παιδιά αυτά βιώσουν την κουλτούρα τους ως "υποδεέστερη" αυτής της πλειονότητας ή αντιληφθούν τα αίτια και τη σημασία της διαφορετικότητας, αν νιώσουν την απόρριψη/περιθωριοποίηση ή την αποδοχή/συμμετοχή, αν το σχολείο είναι μόνο ένα μωσαϊκό ατόμων με προκαθορισμένους ρόλους ή απελευθερωτικός μηχανισμός από προκαταλήψεις και στερεότυπα μέσω της προσέγγισης, γνωριμίας, ανάλυσης, σύνθεσης των ετεροτήτων, αν τελικά δοθεί διαπολιτισμική διάσταση στην εκπαίδευση επαφίεται στην ευαισθητοποίηση και διαθεσιμότητα των εκπαιδευτικών.

Είναι ανάγκη να διεκδικήσουμε ως εκπαιδευτικοί, συλλογικά και αλληλέγγυα, από κοινού με τους μετανάστες, σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο καθημερινής πρακτικής:

- την ισότιμη και απρόσκοπτη πρόσβαση σε κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης όλων των παιδιών. Προϋπόθεση γι΄ αυτό είναι η οργάνωση πραγματικά υποστηρικτικών μαθημάτων και εκπαιδευτικών πρακτικών, η λειτουργία μικρών τάξεων, η επικοινωνία εκπαιδευτικών - μαθητών και γονέων, η παράλληλη διδασκαλία της μητρικής γλώσσας, η ένταξη και αξιοποίηση στοιχείων ξένων πολιτισμών στην εκπαιδευτική διαδικασία.

- Ένα σχολείο που θα απευθύνεται εξίσου στα μέλη των μειονοτήτων και της πλειονότητας, όχι μονοπολιτισμικά προσανατολισμένο, αλλά που θα αναγνωρίζει το διαφορετικό και τη συμβολή του στην ανάπτυξη της σκέψης, θα δημιουργεί συνθήκες πολιτισμικής ώσμωσης, θα προάγει και εμπνέει τις κοινές για όλους αξίες της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της δημιουργικότητας.

Πιστεύουμε σε έναν κόσμο που να χωράει πολλούς κόσμους και ότι το σχολείο πρέπει και μπορεί να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη δημιουργία του.

Επιστροφή