Καρπενήσι 2009:

κρατική παιδαγωγική, συνεδριακός τουρισμός

 και κυβερνητικός συνδικαλισμός

Μέσα στο κατακαλόκαιρο (8 Αυγούστου) η ΔΟΕ (με τη συνηθισμένη συναινετική πλειοψηφία ΠΑΣΚ - ΔΑΚΕ) ανακοίνωσε πως στις 16 και 17 Οκτώβρη θα διοργανώσει συνέδριο στο Καρπενήσι για  να παρουσιάσει και να συζητήσει την έρευνα του ΙΠΕΜ με θέμα τις εμπειρίες των εκπαιδευτικών από τα νέα βιβλία. Δεν θα ήταν κι άσχημα αν  η έρευνα μπορούσε να αποτυπώσει και να ερμηνεύσει τις εμπειρίες μας κι αν το συνέδριο επέτρεπε το διάλογο που υπόσχεται. Δυστυχώς (και κατά τα συνήθη), ούτε το ένα ούτε το άλλο συμβαίνει. 

Η ΕΡΕΥΝΑ: στο απυρόβλητο ο ταξικός χαρακτήρας της σχολικής γνώσης, στο στόχαστρο οι εκπαιδευτικοί

Πρώτ’ απ’ όλα η έρευνα του ΙΠΕΜ δεν αποτυπώνει την εμπειρία μας. Την ωραιοποιεί, αφήνοντας στο σκοτάδι αρνητικές πλευρές της. Αν ψάξει κανείς στις ερωτήσεις της να βρει με ποιον τρόπο θα αναδειχθεί το ασταμάτητο κυνηγητό της ύλης, θα απογοητευτεί. Μια ερώτηση μονάχα (που επαναλαμβάνεται σε κάθε μάθημα) για το αν βγαίνει η ύλη. Πουθενά η πίεση σε βαθμό εξαφάνισης  των «δευτερευόντων», μπροστά στον επεκτατισμό της Γλώσσας και (κυρίως) των Μαθηματικών. Πουθενά ο παραγκωνισμός των Εικαστικών και το ξεπέταγμα της Μελέτης. Πουθενά η Ιστορία ως επιπλέον υποχρέωση σε παιδιά ήδη εξαντλημένα. Πουθενά το στρίμωγμα της Φυσικής. Πουθενά οι απαιτητικές κατ’ οίκον εργασίες, που οδηγούν (κι αυτές) στην αποτυχία όσα παιδιά έχουν την ατυχία οι γονείς τους να μην μπορούν να τα βοηθήσουν.  Κι όμως, αυτά τα πουθενά της έρευνας είναι σημαντικές σελίδες στα δικά μας βιβλία.

Δίπλα σ’ αυτά τα πουθενά τα δικά μας βιβλία έχουν κι άλλα. Η ανάγκη να τα ξαναγράψουμε το απόγευμα στο σπίτι. Με στήριγμα τα βοηθήματα (που πωλούν οι ίδιοι οι εκδότες των σχολικών εγχειριδίων) και με τη συνεργασία του συναδέλφου από το διπλανό τμήμα, παλεύουμε να επιβραδύνουμε το ρυθμό των βιβλίων και να αναδιατάξουμε την ύλη που δεν έχει αρχή, μέση και τέλος.  Μην τα ψάξετε όλα αυτά στο ερωτηματολόγιο. Εκεί δεν θα βρείτε «συναδέλφους», θα βρείτε «παιδαγωγικές συνεδρίες» του συλλόγου διδασκόντων. Εκεί δεν υπάρχουν βοηθήματα, ούτε και ρυθμός στη διδασκαλία.

 Αλλά στα δικά μας βιβλία ζει και η απογοήτευση από τα κείμενα  με τις οδηγίες χρήσης της καφετιέρας, τις συνταγές μαγειρικής, τα διαφημιστικά  φυλλάδια…. Από τα βιβλία μας απουσιάζει η ευκαιρία να δει η τάξη τη ζωή με κριτικό μάτι, πιο βαθιά από αυτό που ο ρηχός πολιτισμός των καταναλωτών επιτάσσει σήμερα με κάθε τρόπο. Δεν χωρούσε αυτή η απογοήτευση στο ερωτηματολόγιο, και καλείται να στριμωχτεί σε μία (μάλλον ακατανόητη) ερώτηση περί «εξωραϊσμού της πραγματικότητας».

Δεύτερον και σημαντικότερο η έρευνα του ΙΠΕΜ δεν μπορεί να ερμηνεύσει τις διαφορετικές μας εμπειρίες. Δεν μας απευθύνει ούτε μία ερώτηση για τις κοινωνικές και υλικές συνθήκες μέσα στις οποίες γεννιέται η εμπειρία μας. Ούτε μια ερώτηση για τους μαθητές μας.  Μιλάνε άραγε ελληνικά στο σπίτι; Είναι τα ελληνικά τους σαν αυτά που προϋποθέτει το σχολείο; Έχει η καθημερινότητα τους την τάξη που έχει η σχολική ζωή;  Έχουν εγκυκλοπαίδεια; Οι γονείς τους μπορούν να ασχοληθούν και με τη σχολική τους επίδοση; Μήπως στην τσάντα τους, εκτός από τα βιβλία, κουβαλάνε και τις συνέπειες της διευρυνόμενης φτώχειας μεγάλης μερίδας της ελληνικής κοινωνίας; Ούτε ενδιαφέρεται το ερωτηματολόγιο για την υλικοτεχνική υποδομή του σχολείου; Ψήνεστε το Σεπτέμβρη και το Μάη; Κρυώνετε το χειμώνα; Έχει βιβλιοθήκη το σχολείο σας; Αν όμως δεν ξέρει όλα αυτά πως θα καταφέρει η έρευνα ερμηνεύσει τις εμπειρίες μας;

Τρίτον και αποκαλυπτικότερο, η έρευνα του ΙΠΕΜ αποδέχεται το μύθο της κρατικής παιδαγωγικής που ενοχοποιεί τους εκπαιδευτικούς, αναγορεύοντας το δάσκαλο σε μοναδικό (εν τέλει) παράγοντα διαμόρφωσης της διδασκαλίας. Γι’ αυτό δεν ρωτάει τίποτα από τα παραπάνω, αλλά μας απευθύνει 17 ερωτήσεις για το προφίλ μας (έξι από τις οποίες για την καταγωγή μας, πέντε για τις σπουδές μας).

Τέταρτον, η  έρευνα του ΙΠΕΜ δεν αντιπροσωπεύει το σώμα των δασκάλων, γιατί πολλοί από εμάς αρνήθηκαν να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο εξαιτίας των διαφωνιών τους με αυτό. Ανάμεσα στις διαφωνίες ήταν και η εκτίμηση ότι εξωραΐζει τα βιβλία. Άρα το δείγμα δεν είναι ουδέτερο. Υπο-αντιπροσωπεύονται σ’ αυτό όσοι διάκεινται αρνητικά στα νέα βιβλία.

ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ: πανηγύρι  του κρατικού συνδικαλισμού

 Όπως η έρευνα δεν αποτυπώνει την εμπειρία μας με τα νέα βιβλία έτσι και το συνέδριο δεν βοηθά να συζητηθεί η έρευνα αυτή.

Για να βοηθήσει σε μία τέτοια κατεύθυνση θα μπορούσαν η ΔΟΕ και το ΙΠΕΜ να κάνουν τουλάχιστον το εξής απλό: να κοινοποιήσουν έγκαιρα την έρευνα στην εκπαιδευτική κοινότητα έτσι ώστε οι εκπρόσωποι των συλλόγων στο συνέδριο να έχουν κάτι επεξεργασμένο και συγκροτημένο να πουν γι’ αυτήν (άλλωστε τα δεδομένα μιας οποιασδήποτε έρευνας μπορούν να αναγνωστούν πολλαπλά).  Αντί γι’ αυτό ο συναινετικός και γραφειοκρατικός συνδικαλισμός στήνει ένα προσβλητικό για τη ζωντανή εκπαίδευση σκηνικό: από τη μία οι δάσκαλοι σύνεδροι, αποκομμένοι όχι μόνο από την ερευνητική διαδικασία, αλλά και από τα αποτελέσματα αυτής, φορείς αποκλειστικά της δικής τους περιορισμένης προσωπικής εμπειρίας. Από την άλλη, οι «ειδικοί», φορείς «έγκυρης» και «καθολικής» γνώσης. Έτσι βέβαια,   συζήτηση δεν μπορεί να γίνει.

Θα μπορούσαν επίσης το ΙΠΕΜ και η ΔΟΕ να συμβάλλουν στην επιστημονική αντιπαράθεση αν καλούσαν στο συνέδριο διαφορετικά ρεύματα σκέψης στις επιστήμες της αγωγής και όχι αποκλειστικά τους μανδαρίνους της κρατικής παιδαγωγικής. Αυτούς τους ακούσαμε επανειλημμένα στα σεμινάρια των συμβούλων. Για τον κρατικό όμως συνδικαλισμό της ΠΑΣΚ και της ΔΑΚΕ φαίνεται ότι η υποταγή στις κομματικές και κρατικές επιταγές δεν έχει όρια.

Χωρίς την εκ των προτέρων κοινοποίηση της έρευνας και με καλεσμένους αποκλειστικά τους υπεύθυνους για τα συγκεκριμένα βιβλία ο πραγματικός διάλογος στο συνέδριο του Καρπενησίου μετατρέπεται σε κάτι ανάμεσα σε σισύφειο έργο και σε ηράκλειο άθλο.

Αντίθετα, αυτό που φυσιολογικά αναμένεται να επικρατήσει είναι η απόλαυση των χαρών που προσφέρει ο συνεδριακός τουρισμός, βασικός τομέας της τουριστικής βιομηχανίας. Από αυτή την άποψη  ίσως δεν είναι τυχαίος ο συνδυασμός τόπου και χρόνου για τη διεξαγωγή του συνεδρίου (φθινόπωρο στο βουνό, καλοκαίρι στη θάλασσα). 

Συμπερασματικά, η έρευνα και το συνέδριο είναι μια προσπάθεια να κρυφτεί ο ταξικός χαρακτήρας της νέας σχολικής γνώσης και να  εμπεδωθεί, με τη σφραγίδα του συνδικάτου, η αποδοχή της από το εκπαιδευτικό σώμα.

Ωστόσο η ζωντανή    εκπαίδευση νιώθει έντονα την ανάγκη να συζητήσει για τη σχολική γνώση. Για να βοηθήσουμε τους μαθητές μας. Για να πλουτίσουμε τις κριτικές μας παρεμβάσεις στην καθημερινή διδασκαλία. Για να βαθύνουμε τις συλλογικές μας διεκδικήσεις. Για να ξεπεράσουμε τόσο τον συντηρητισμό του αιτήματος επιστροφής στα παλιά εγχειρίδια όσο και την υπαλληλική προσαρμογή στις αναδιαρθρώσεις του νόμου 2525/97, στις οποίες εντάσσονται και τα νέα βιβλία.

Οι Παρεμβάσεις Κινήσεις Συσπειρώσεις και ο  Παιδαγωγικός Όμιλος θα συνεχίσουμε να συμβάλουμε, στο μέτρο των δυνάμεων μας, στην ικανοποίηση αυτής της ανάγκης. Παράλληλα, σε κάθε δραστηριότητα της Ομοσπονδίας, θα μεταφέρουμε τους αγώνες και τις αγωνίες εκείνου του ρεύματος της ζωντανής εκπαίδευσης που μάχεται για ένα σχολείο πραγματικής ισότητας και κριτικής συνειδητοποίησης των μαθητών.