«Σχετικά με την προσχολική αγωγή των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης και το πιλοτικό πρόγραμμα του ΙΕΠ»

Το πιλοτικό πρόγραμμα για την προσχολική αγωγή των παιδιών της μειονότητας, που ανακοίνωσε ότι θα υλοποιήσει στην περιοχή της Θράκης το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ)  αναδεικνύει αρχικά την προχειρότητα που χαρακτηρίζει τις πρωτοβουλίες του Υπουργείου Παιδείας και επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, όπως επίσης και την περιφρόνηση – απαξίωση με την οποία αντιμετωπίζεται από το υπουργείο η εκπαιδευτική κοινότητα, παρά τις, από καιρό σε καιρό, αντίθετες διαβεβαιώσεις.  Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής εξαγγέλλει την υλοποίηση ενός προγράμματος για ένα τόσο σημαντικό θέμα, σε έναν ιδιαίτερα ευαίσθητο χώρο, χωρίς απολύτως κανένα διάλογο με τους εκπαιδευτικούς και τα σωματεία τους.

Επιπρόσθετα το θέμα σε συνάρτηση με την αντεργατική και αντιεκπαιδευτική επίθεση (που υλοποιείται από κυβέρνηση, ΕΕ, ΔΝΤ ΟΟΣΑ, ΣΕΒ και όλο το μνημονιακό πολιτικό μπλοκ που μαζί ψήφισε το 3^ο μνημόνιο) προμηνύει την ακόμα μικρότερη κάλυψη των μορφωτικών αναγκών και δικαιωμάτων των παιδιών προσχολικής ηλικίας στην περιοχή.

Ως ρεύμα του ανεξάρτητου ταξικού συνδικαλισμού τοποθετούμαστε επισημαίνοντας ότι τέτοια ζητήματα δεν πρέπει να μπαίνουν στον προκρούστη των εθνικιστικών αντιπαραθέσεων ή να μετατρέπονται σε πεδίο μικροπολιτικών ανταγωνισμών, αλλά να εξετάζονται στο συγκεκριμένο πεδίο των πραγματικών συνθηκών και των εκπαιδευτικών πολιτικών που αντιμετωπίζουμε.

Όσον αφορά την πραγματικότητα της προσχολικής αγωγής των παιδιών της μουσουλμανικής μειονότητας, έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

1. Τα δημόσια νηπιαγωγεία σε αμιγείς μειονοτικούς οικισμούς έχουν λίγα χρόνια λειτουργίας – τα περισσότερα ιδρύθηκαν μετά την καθιέρωση της υποχρεωτικότητας της προσχολικής αγωγής, ως αποτέλεσμα της μεγάλης απεργίας των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης το 2006. Η μη λειτουργία νηπιαγωγείων μέχρι τότε εκτός του ότι συνιστούσε θεμελιώδη  εκπαιδευτική διάκριση για τα παιδιά της μειονότητας, παράλληλα είχε δημιουργήσει ένα κενό το οποίο έσπευσαν να καλύψουν διάφοροι φορείς με την ίδρυση ιδιωτικών χώρων απασχόλησης νηπίων, χωρίς κανένα έλεγχο και καμία σχέση με το υπουργείο Παιδείας.
2. Είναι απολύτως απαράδεκτη η οποιαδήποτε προσπάθεια και από οποιονδήποτε να μην λειτουργήσει δημόσιο δωρεάν νηπιαγωγείο ή η απόπειρα αντικατάστασής του από οποιασδήποτε μορφής ιδιωτικό «νηπιαγωγείο» ή παιδικό σταθμό γιατί στερεί από τα νήπια την δωρεάν κάλυψη των μορφωτικών αναγκών τους, ισοδυναμεί με την κατάργηση θέσεων εργασίας για τη δημόσια εκπαίδευση αλλά και προσπάθεια αντικατάστασής της από την ιδιωτική.

Είναι δραματικό και ενδεικτικό της περιφρόνησης των αναγκών των μειονοτικών μαθητών το φαινόμενο της μη πλήρους γεωγραφικής κάλυψης της περιοχής της Θράκης με δημόσια νηπιαγωγεία, ενώ υπάρχουν επίσης τύποις ιδρυμένα νηπιαγωγεία ή παραρτήματα νηπιαγωγείων που παραμένουν κλειστά.

1. Τα δημόσια νηπιαγωγεία που λειτουργούν υποδέχονται τα νήπια της μειονότητας σε ένα περιβάλλον κατ’ αρχήν αλλόφωνο σε σχέση με το έως τότε περιβάλλον τους και σε αρκετές περιπτώσεις πολύγλωσσο καθώς υπάρχουν τρεις ομιλούμενες μητρικές γλώσσες εντός της μειονότητας (τουρκική, πομακική, ρομανί). Τα νήπια της μειονότητας μπαίνουν σε έναν χώρο, όπου ειδικά το πρώτο διάστημα δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν τόσο με τα άλλα παιδιά του νηπιαγωγείου (όπου υπάρχουν και νήπια της πλειονότητας) όσο και με νηπιαγωγούς που εργάζονται πρώτη φορά στις ειδικές συνθήκες τις περιοχής. To φαινόμενο αυτό αμβλύνεται όπου η μειονότητα και η πλειονότητα έχουν αναπτυγμένες κοινωνικές επαφές και εκτός σχολικών χώρων σε βαθμό που στοιχεία των «άλλων» γλωσσών έχουν προσληφθεί από τα νήπια πριν ακόμα φτάσουν στην ηλικία φοίτησης σε νηπιαγωγείο.
2. Κατά γενική ομολογία τόσο των γονέων όσο και των εκπαιδευτικών η λειτουργία των  δημόσιων νηπιαγωγείων που έχουν ιδρυθεί στους οικισμούς όπου ζει η μουσουλμανική μειονότητα, κρίνεται απόλυτα επιτυχημένη.  Είναι γενικά κοινή εμπειρία των δασκάλων και άλλων εκπαιδευτικών και στο μειονοτικό και στο δημόσιο σχολείο πως τα νήπια της μειονότητας που έχουν φοιτήσει στο δημόσιο νηπιαγωγείο αναπτύσσουν ταχύτερα τις διάφορες κιναισθητικές δεξιότητες που απαιτεί το σχολείο, καθώς και τις δεξιότητες χρήσης της ελληνικής γλώσσας σε όποιο δημοτικό και αν πάνε μετά σε σχέση με τα νήπια που δεν έχουν φοιτήσει σε δημόσιο νηπιαγωγείο.
3. Οι συνάδελφοι νηπιαγωγοί από προσωπικό ενδιαφέρον σε πλείστες περιπτώσεις, είτε μέσω των ελάχιστων έως σήμερα προγραμμάτων επιμόρφωσης είτε λόγω της επί μακρόν εργασίας τους σε πολύγλωσσο περιβάλλον μπορούν να κατανοήσουν αν όχι να μιλήσουν τη μητρική γλώσσα των μαθητών. Οι νηπιαγωγοί της Θράκης αποδέχονται τις διαφορετικές ταυτότητες των νηπίων και καταβάλλοντας μεγάλη προσπάθεια έχουν καταφέρει να καλλιεργήσουν, στηριζόμενοι στην εκάστοτε μητρική γλώσσα αυτών των παιδιών και την ελληνική γλώσσα ως δεύτερη.

Μερικά νομικά και παιδαγωγικά δεδομένα:

1. 1.                  Είναι γενικότερα αποδεκτό πως η αποδοχή της μητρικής γλώσσας των παιδιών και η ενδυνάμωσή της μέσα από τις επίσημες σχολικές δομές σίγουρα μπορεί να συμβάλλει θετικά στην ολόπλευρη γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης  βιβλιογραφίας θεωρεί ότι η μητρική γλώσσα αποτελεί το θεμέλιο για την καλύτερη εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας και τη γενικότερη ανάπτυξη και κοινωνικοποίηση του παιδιού.  2.      Τα εκπαιδευτικά μορφωτικά δικαιώματα των μαθητών (μειονοτικών και μη) στη δημόσια εκπαίδευση προσδιορίζονται αδρά ως εξής:

~ Δικαίωμα σε δημόσια, δωρεάν εκπαίδευση για όλους

~ Το δικαίωμα στην απουσία διακρίσεων (ενώ επιτρέπονται ρητά οι θετικές διακρίσεις για την υποβοήθηση μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ή επιπλέον ανάγκες οποιουδήποτε είδους)

~ Το δικαίωμα στην πολιτιστικά κατάλληλη εκπαίδευση ώστε αφενός να πληρείται και το προηγούμενο κριτήριο της δεκτικότητα αφετέρου να μπορεί το παιδί να αναπαράγει τον πολιτισμό του εντός του σχολείου.

Το πιλοτικό πρόγραμμα του ΙΕΠ παρά τις «αγαθές» προθέσεις που διακηρύσσει περιέχει σειρά διατυπώσεων που εγείρουν εύλογους προβληματισμούς.

α) Πριν από την ανακοίνωση δεν είχε προηγηθεί κανένας διάλογος ή οποιαδήποτε ανταλλαγή απόψεων με τους εκπαιδευτικούς ή τα σωματεία τους για το συγκεκριμένο θέμα. Οποιοσδήποτε σχεδιασμός έρευνας και δράσης θα πρέπει να προϋποθέτει τη συναίνεση της εκπαιδευτικής κοινότητας της περιοχής.

β) Εισάγεται στο δημόσιο σχολείο προσωπικό με αδιευκρίνιστες εργασιακές σχέσεις και δικαιώματα. Οι θολές (και πάντως επί κάποιας μορφής σύμβασης) εργασιακές σχέσεις του «συνεργάτη» του προγράμματος αποτελούν επέκταση, επικύρωση και πιθανά παγίωση των ελαστικών σχέσεων εργασίας στο δημόσιο νηπιαγωγείο.

γ) Δεν προσδιορίζεται επακριβώς ο ρόλος του «συνεργάτη» και δεν τεκμηριώνεται η επιλογή του συγκεκριμένου μοντέλου. Δημιουργείται η ανησυχία ότι ο θεσμός του συνεργάτη μπορεί να δημιουργήσει προσκόμματα στην άμεση επαφή και παιδαγωγική αλληλεπίδραση του νηπίου με τον/την νηπιαγωγό ή να υποκαταστήσει τον ρόλο της νηπιαγωγού.

δ) Υπάρχουν ερωτηματικά για το ίδιο το περιεχόμενο του προγράμματος και τον τρόπο εφαρμογής του. Θα αποτελούσε ολέθριο σφάλμα πιθανή διάσπαση του προγράμματος του νηπιαγωγείου και δημιουργία ενός ακόμη μειονοτικού σχολείου.

ε) Στο Π.Δ. 200/98 δεν προβλέπεται η συμμετοχή συνεργάτη στο δημόσιο Νηπιαγωγείο.    

Συνυπολογίζοντας όλα τα παραπάνω:

• Είμαστε αντίθετοι με την υλοποίηση του συγκεκριμένου προγράμματος του ΙΕΠ και ζητάμε την απόσυρσή του. 

• Είμαστε αντίθετοι σε οποιαδήποτε σκέψη διαχωρισμού των νηπίων μειονότητας και πλειονότητας σε διαφορετικούς τύπους νηπιαγωγείων.

• Δεν είμαστε αρνητικοί σε πιθανές πιλοτικές πειραματικές προσπάθειες ενίσχυσης του δημόσιου νηπιαγωγείου και υποστήριξης των αλλόγλωσσων παιδιών στη μητρική τους γλώσσα μετά από εξαντλητικό διάλογο και σχεδιασμό που θα πρέπει να προϋποθέτει τη συναίνεση της εκπαιδευτικής κοινότητας της περιοχής.

• Προτείνουμε την άμεση έναρξη ενός ουσιαστικού  διαλόγου που μπορεί να οργανώσει το ΙΕΠ με τους εκπαιδευτικούς της περιοχής και τα σωματεία που τους εκπροσωπούν, με στόχο την αναζήτηση μεθόδων και διαδικασιών ενίσχυσης της προσχολικής εκπαίδευσης των παιδιών της μειονότητας.

Δηλώνουμε πως θα υπερασπιστούμε την κάλυψη των μορφωτικών αναγκών όλων των νηπίων αλλά και τα εργασιακά δικαιώματα κάθε συναδέλφου.

1. Διεκδικούμε μαζικούς μόνιμους διορισμούς νηπιαγωγών κόντρα στις επιταγές των μνημονιακών πολιτικών, έτσι ώστε να καλυφθεί με μόνιμους/ες εκπαιδευτικούς κάθε εκπαιδευτικό έργο. Άλλωστε διεκδικούμε την αναλογία 1/15 για τα νηπιαγωγεία σε όλη τη χώρα.

1. 2.      Διεκδικούμε την άμεση (από την επόμενη σχολική χρονιά) λειτουργία όλων των υπαρχόντων δημόσιων νηπιαγωγείων και παραρτημάτων τους. Διεκδικούμε την ίδρυση και λειτουργία και άλλων όπου δεν υπάρχουν.

1. 3.      Διεκδικούμε την υλοποίηση προγραμμάτων επιμόρφωσης όλων των εκπαιδευτικών σε θέματα γενικής και διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Τα προγράμματα επιμόρφωσης αυτά για να είναι αποτελεσματικά πρέπει να γίνονται με απαλλαγή από τα διδακτικά καθήκοντα (μερική ή ολική δηλαδή άδεια ή μειωμένο ωράριο).

Οι πλέον κατάλληλοι να σχεδιάσουν τα προγράμματα επιμόρφωσης στη διαπολιτισμική εκπαίδευση στην περιοχή της Θράκης είναι οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί που εργάζονται στο περιβάλλον συνύπαρξης της μειονότητας και της πλειονότητας.

Ωστόσο αναγκαίο είναι σε σύντομο χρόνο να προσδιοριστούν οι γενικές κατευθύνσεις επιμόρφωσης στη διαπολιτισμική εκπαίδευση καθώς η γενική επίκληση της ανάγκης για επιμόρφωση αφενός αφήνει το πεδίο στα χέρια του Υπουργείου, αφετέρου αποκλείει τους εκπαιδευτικούς από τη διαμόρφωση του περιεχομένου της.

Η εμπειρία πάντως δείχνει πως η συμπερίληψη προγραμμάτων εκμάθησης των μητρικών γλωσσών διευκολύνει την επικοινωνία των εκπαιδευτικών με τους αλλόγλωσσους μαθητές τους.

1. 4.      Διεκδικούμε την αναβάθμιση των κτιριακών εγκαταστάσεων και του παιδαγωγικού υλικού. Μεγάλος αριθμός νηπιαγωγείων σε χωριά της μειονότητας αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα και ελλείψεις σε ότι αφορά την κτιριακή και υλικοτεχνική τους  υποδομή, με αρνητικές συνέπειες για το παιδαγωγικό έργο. Η υποβάθμιση της εκπαίδευσης σε όλη τη χώρα είναι γεγονός εξαιτίας των πολιτικών των μνημονίων και πιο επιτακτική από ποτέ είναι η ανάγκη αύξησης της χρηματοδότησης στην εκπαίδευση με μόνιμους διορισμούς και χτίσιμο νέων σχολείων.

1. 5.      Διεκδικούμε και αγωνιζόμαστε μαζί με όλους τους εργαζόμενους της χώρας για την ανατροπή της αντιεκπαιδευτικής πολιτικής. Διεκδικούμε μαζικούς διορισμούς νηπιαγωγών με μόνιμη σταθερή εργασία, τη μοναδική σχέση εργασίας ως απάντηση στην κάλυψη κάθε αναγκαίου εκπαιδευτικού έργου.

6. Διεκδικούμε δίχρονη υποχρεωτική δημόσια δωρεάν προσχολική αγωγή για όλα τα νήπια.

7. Διεκδικούμε τη λειτουργία δημόσιων και δωρεάν παιδικών σταθμών στα χωριά της μουσουλμανικής μειονότητας, για παιδιά ηλικίας 2,5 – 4 ετών, ώστε τα νήπια να βρίσκονται σε περιβάλλον πλούσιο σε ερεθίσματα πριν ακόμη από τη φοίτησή τους στο νηπιαγωγείο.

Καλούμε τους τοπικούς Συλλόγους:

~ Να πάρουν άμεσα πρωτοβουλίες για το σχεδιασμό και την υλοποίηση των αναγκαίων προγραμμάτων επιμόρφωσης στη διαπολιτισμική εκπαίδευση ώστε αυτά να συμπεριληφθούν και στο γενικό διεκδικητικό πλαίσιο της ΔΟΕ και να ασκηθεί πίεση σε όλη την πυραμίδα της διοίκησης για την παντελή αδιαφορία της και την άγνοια που επικαλείται.

~ Να απομονώσουν κάθε εθνικιστική και ρατσιστική φωνή είτε προέρχεται από τη μειονότητα είναι από την πλειονότητα.