Η κρίση ως μια «υπέροχη ευκαιρία» για την απαλλοτρίωση της δημόσιας εκπαίδευσης

Συνολική κριτική στην αντιεκπαιδευτική μεταρρύθμιση που προωθεί το Υπουργείο Παιδείας

Η κρίση ως μια «υπέροχη ευκαιρία» για την απαλλοτρίωση της δημόσιας εκπαίδευσης !

του Δημήτρη Μαριόλη

«Τα περισσότερα σχολεία της Νέας Ορλεάνης είναι συντρίμμια όπως εξάλλου και τα σπίτια των παιδιών που φοιτούσαν σε αυτά. Πρόκειται για μια τραγωδία. Αλλά είναι επίσης και μια ευκαιρία να μεταρρυθμίσουμε ριζικά το εκπαιδευτικό σύστημα»

Μίλτον Φρίντμαν, τρεις μήνες μετά την καταστροφή της Νέας Ορλεάνης από τον τυφώνα «Κατρίνα»

Τον Αύγουστο του 2005 ο τυφώνας «Κατρίνα» σάρωσε τη Νέα Ορλεάνη. Η κυβέρνηση Μπους, αντί να ανοικοδομήσει τη δημόσια εκπαίδευση, αποφάσισε να εφοδιάσει τις οικογένειες με κουπόνια με τα οποία τα παιδιά θα μπορούσαν να πηγαίνουν σε «επιδοτούμενα» σχολεία, σχολεία δηλαδή που επιδοτούνται από το δημόσιο αλλά διευθύνονται από Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου και έχουν πλήρη αυτονομία στη πρόσληψη προσωπικού και στους τρόπους ανάπτυξης του αναλυτικού προγράμματος. Η φριντμανική νεοφιλελεύθερη σχολή σκέψης δεν έκρυβε τον ενθουσιασμό της επειδή «ο τυφώνας Κατρίνα πραγματοποίησε μέσα σε μια μέρα (…) ότι οι μεταρρυθμίσεις του σχολικού συστήματος της Λουιζιάνα δεν είχαν καταφέρει έπειτα από πολλά χρόνια προσπαθειών».  Πράγματι, όπως μας πληροφορεί η Naomi Klein στο εξαιρετικό βιβλίο της «Το Δόγμα του Σοκ», μετά την αναδόμηση του εκπαιδευτικού συστήματος της πόλης, «από τα 123 δημόσια σχολεία είχαν απομείνει μόλις 4, τα μέλη του ισχυρού συνδικάτου των δασκάλων απολύθηκαν, η συλλογική τους σύμβαση μετατράπηκε σε κουρελόχαρτο και μόνο μικρό μέρος από αυτούς επαναπροσλήφθηκε με μειωμένους μισθούς».

Η πολύπλευρη και πολυεπίπεδη κρίση που βιώνουμε μπορεί να γίνει ο καταλύτης της αλλαγής των διαχρονικών μας παθογενειών. Έχω βαθιά την πεποίθηση ότι ήρθε η ώρα(…)Αλλάζουμε Παιδεία, αλλάζουμε την Ελλάδα.

Άννα Διαμαντοπούλου, Η Νέα Εκπαιδευτική Πολιτική, Φεβρουάριος 2011

Ακολουθώντας κατά γράμμα την περίφημη «θεραπεία σοκ» του Φρίντμαν, με βάση την οποία τα πλήγματα πρέπει να συγκεντρώνονται ταυτόχρονα ώστε να επιβληθούν άμεσα και αμετάκλητα οι αλλαγές στην κλονισμένη από την κρίση εκπαιδευτική κοινότητα, το Υπουργείο Παιδείας εξαπολύει ένα πρωτοφανή καταιγισμό νομοσχεδίων , κειμένων και προτάσεων. Ο στόχος είναι σαφής : να δημιουργηθεί με κινηματογραφικούς ρυθμούς ένα εντελώς νέο θεσμικό πλαίσιο σε όλα τα επίπεδα. Ένα νομικό πλαίσιο που θα προσφέρει την απαραίτητη βάση για να οικοδομηθεί το «νέο» σχολείο με ταμπέλα δημόσιου και όρους λειτουργίας ιδιωτικού, σχολείο φθηνό, αυταρχικό, εξοντωτικό και ελιτίστικο, σχολείο όχι γνώσεων και παιδείας, αλλά λειτουργικών δεξιοτήτων, σχολείο όπου θα βασιλεύει το πνεύμα του ανταγωνισμού, της ταξικής διαφοροποίησης και του επιχειρείν.

Το «νέο» σχολείο δεν εμφανίζεται με τη μέθοδο ενός πολυνομοσχεδίου, όπως για παράδειγμα ο νόμος 2525 του Αρσένη (ο οποίος για να μην ξεχνιόμαστε – υποτίθεται ότι θα καταργούσε τα φροντιστήρια και την παραπαιδεία και θα άνοιγε τις πόρτες των πανεπιστημίων για όλα τα παιδιά). Τώρα αποφεύγεται επιμελώς η καταραμένη λέξη «μεταρρύθμιση» και ακολουθείται η τακτική του παζλ. Τα κομμάτια της νέας επίδοξης αντι -μεταρρύθμισης βγαίνουν ένα – ένα στη δημοσιότητα.

Έχουμε και λέμε :

1. Εγκύκλιος για την αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας (37100/Γ1 – 31/3/2010), με βάση την οποία οι Σύλλογοι Διδασκόντων θα ερωτούνταν για τη συμμετοχή τους στο συγκεκριμένο πρόγραμμα. Το Υπουργείο προφανώς θεώρησε ότι το ερώτημα ήταν …ρητορικό ! Η απόρριψη όμως της εγκυκλίου από τους Συλλόγους Διδασκόντων πήρε τέτοιες διαστάσεις που οδήγησαν σε κρίσεις υστερίας τα στελέχη του Υπουργείου. Ο Γ. Κουμέντος, Περιφερειακός Διευθυντής εκπαίδευσης Αττικής, δήλωνε μουτρωμένος ένα χρόνο μετά στο «Βήμα» ότι «κάποια πειραματικά είχαν και το θράσος να αρνηθούν να μπουν σε πρόγραμμα αυτοαξιολόγησης».
2. Νόμος 3848/2010, με τίτλο «Αναβάθμιση του ρόλου του εκπαιδευτικού – καθιέρωση κανόνων αξιολόγησης και αξιοκρατίας στην εκπαίδευση και λοιπές διατάξεις». Προβλέπει μεταξύ άλλων την πρόσληψη όλων των εκπαιδευτικών από διαγωνισμό του Α.Σ.Ε.Π., την ενεργοποίηση του θεσμού του δόκιμου εκπαιδευτικού και εισαγωγή του θεσμού του μέντορα, για την επίβλεψη του έργου του, την υποχρεωτική παραμονή των νεοδιόριστων για 3 χρόνια στο σχολείο του τόπου διορισμού τους, την εισαγωγή του θεσμού της λεγόμενης αυτοαξιολόγησης.
3. Συγχωνεύσεις – καταργήσεις σχολικών μονάδων. Καταργούνται εκατοντάδες σχολεία και χιλιάδες οργανικές θέσεις και διαμορφώνεται ένας νέος σχολικός χάρτης. Μεθοδεύεται νέο σχέδιο συγχωνεύσεων – καταργήσεων και στα ειδικά σχολεία – χαρακτηριστική η περίπτωση του Ειδικού Σχολείου Κωφών Αθηνών).  Επιπλέον, επιδιώκεται στην πρωτοβάθμια όλα τα σχολεία να είναι 12θέσια έτσι ώστε να μπορεί να εφαρμοστεί το νέο πρόγραμμα σπουδών και το νέο μοντέλο διοίκησης. Παράλληλα, εξοικονομούνται περίπου 1240 θέσεις δασκάλων ώστε να είναι δυνατό οι νέοι υπερ-διευθυντές των 12θέσιων να απαλλαγούν πλήρως από τα διδακτικά τους καθήκοντα και να λειτουργούν ως managers – αξιολογητές.

1. Κείμενο εργασίας για τα προγράμματα σπουδών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επιχειρεί να στηρίξει ένα «νέο» σχολείο, «ολοήμερο, καινοτόμο, αειφόρο, ενταξιακό και ψηφιακό». Πέρα από τις συντηρητικές ιδεολογικές κατευθύνσεις και τη συνήθη ρητορική (π.χ. υποτίθεται ότι «η μελέτη θα ολοκληρώνεται στο σχολείο»), εδώ περιγράφεται αναλυτικά το νέο μοντέλο σχολείου για το δημοτικό και το γυμνάσιο. Προβλέπεται «για το Δημοτικό η μέρα να ξεκινά στις 8:00 π.μ. και να λήγει στις 3:00 και για τις Ε΄ και Στ΄ στις 3:30, ενώ για το Γυμνάσιο στις 4:00».

1. Σχέδιο νόμου με τίτλο « Θεσμικό Πλαίσιο των Πρότυπων,  Πειραματικών Σχολείων – Ίδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ”, και λοιπές διατάξεις». Πρόκειται για πολυνομοσχέδιο – σκούπα. Καταργεί το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το ΚΕΕ, το ΙΠΟΔΕ, τον ΟΕΕ  και τον ΟΕΔΒ. Στη θέση τους ιδρύει το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων “ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ” τα οποία θα είναι ΝΠΙΔ, θα μπορούν να χρηματοδοτούνται από ιδιώτες και να εκτελούν έργα για λογαριασμό τους. Μετατρέπει τα πειραματικά σχολεία σε «πρότυπα – πειραματικά», με εισαγωγικές εξετάσεις για τους μαθητές και με δυνατότητα χρηματοδότησης από διάφορες πηγές, εισάγοντας και εδώ την έννοια της «αριστείας». Ταυτόχρονα, εισάγει δυο τύπους απολυτηρίων για το Λύκειο – αυτό σημαίνει απλά ότι όσοι δεν ακολουθήσουν πανεπιστημιακές σπουδές, θα παίρνουν απολυτήριο Λυκείου β΄ κατηγορίας !

1. Σχέδιο Νόμου για την «Aναδιάρθρωση των περιφερειακών υπηρεσιών διοίκησης της εκπαίδευσης». Οικοδομεί μια νέα κάθετη ιεραρχική διοικητική δομή με τρεις «ορόφους», την Περιφερειακή Διεύθυνση, τις Διευθύνσεις Εκπαίδευσης και τις σχολικές μονάδες. Μετατρέπει τους διευθυντές σε managers, αφού τους απαλλάσσει πλήρως από τα διδακτικά καθήκοντα και τους παραχωρεί αρμοδιότητες προϊστάμενου – επιθεωρητή. Η δημοκρατία στο σχολείο καταλύεται και ο Σύλλογος Διδασκόντων υποβαθμίζεται σε κομπάρσο της σχολικής ζωής με τις αποφάσεις του να γίνονται έρμαιο στα χέρια του υπερ-διευθυντή. Για παράδειγμα, ο Σ.Δ. ψηφίζει για να επιλέξει τον υποδιευθυντή, αλλά η τελική απόφαση είναι του διευθυντή, ο οποίος «επιλέγει το διευθυντή μεταξύ των προταθέντων». Στο ίδιο σχέδιο νόμου προβλέπεται ότι οι συνεδριάσεις του Συλλόγου Διδασκόντων και η ενημέρωση των γονέων γίνονται «εκτός ωρών λειτουργίας του σχολείου» – εδώ θα βρει την εφαρμογή της η περίφημη απογευματινή λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών και η συνακόλουθη αύξηση ωραρίου. Επίσης, εισάγεται ο θεσμός της «Ενότητας σχολικών μονάδων» που μεταξύ άλλων συζητά θέματα «εγγραφών και επαναπροσδιορισμού των ορίων των σχολικών περιφερειών» και «συμπλήρωσης ωραρίου των εκπαιδευτικών», αναλαμβάνει δηλαδή την ευέλικτη διαχείριση- μετακίνηση εκπαιδευτικού και μαθητικού δυναμικού με στόχο την ελαχιστοποίηση του κόστους (το πνεύμα του επιχειρείν που λέγαμε).

1. Κείμενο για το «Νέο Λύκειο». Πίσω από τη συνήθη ρητορική για καταπολέμηση της παραπαιδείας καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και καταπολέμηση της παπαγαλίας, το «Νέο Λύκειο» του Υπουργείου, βάζει τους μαθητές από την Α΄ Λυκείου μέχρι το πρώτο έτος των ΑΕΙ στην κούρσα του ανταγωνισμού, των εξετάσεων και άρα της παραπαιδείας. Η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα γίνεται ύστερα από αξιολογικές διαδικασίες στο τέλος του πρώτου έτους σπουδών. Αν τα ιδιαίτερα θα δώσουν τη θέση τους στους project makers και η αποστήθιση στο copy-paste μικρή διαφορά θα κάνει. Σημαντικός όμως στόχος αυτής της τετράχρονης εξαντλητικής κούρσας, είναι ο δραστικός περιορισμός των πανεπιστημιακών σπουδών και η μαζική έξοδος μαθητών προς την τεχνική κατάρτιση.

1. Αποκλεισμός των συνδικαλιστικών εκπροσώπων των εκπαιδευτικών από επιτροπές και όργανα κομβικής σημασίας όπως οι νέες καλλικρατικές σχολικές επιτροπές που  θα κατανέμουν τα κονδύλια στις σχολικές μονάδες (βλ. Υπουργείο Εσωτερικών : καθορισμός λειτουργίας των σχολικών επιτροπών, 8440/24/2/2011) ή τα πειθαρχικά συμβούλια που θα αποφασίζουν για τις διώξεις – ακόμα και απολύσεις – δημοσίων υπαλλήλων. Τα όργανα αυτά, γίνονται έτσι ακόμα πιο ανεξέλεγκτα, αδιάβροχα από κάθε έλεγχο, διαφάνεια και δημοσιότητα, από κάθε κριτική. Να σημειώσουμε εδώ τη σημαντική μείωση της χρηματοδότησης των σχολικών μονάδων από τις ΔΕΠ το 2010.

1. Νέος χάρτης υποχρεώσεων και δραστικά περιορισμένων δικαιωμάτων των εκπαιδευτικών μέσα από την αναμόρφωση των Π.Δ. 200 και 201 και το νέο υπαλληλικό κώδικα.

1. Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών. Αντικείμενό του είναι (εκτός από την «απορρόφηση» των ΕΣΠΑ) η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών για το «νέο» σχολείο, η οποία θα υλοποιηθεί σε δυο φάσεις (Α’ και Β’) και θα ολοκληρωθεί το Δεκέμβριο του 2013. Προσβλέπει στον ιδεολογικό έλεγχο του περιεχομένου της επιμόρφωσης και την ιδεολογική χειραγώγηση- προετοιμασία των εκπαιδευτικών «στην ευαισθητοποίηση τους σχετικά με τη Φιλοσοφία και την πρακτική του Νέου Σχολείου». Προετοιμάζει μάλιστα «στη σύνδεση του σχολείου με τις διαδικασίες της Διά Βίου Μάθησης» δηλαδή στην εξοικείωση των εκπαιδευτικών με πρακτικές και δεξιότητες της συνεχούς κατάρτισης που θα αντικαταστήσει τη μόρφωση και είναι το επόμενο βήμα των ευρωπαϊκών δράσεων. Ταυτόχρονα, με ανακοίνωση του Υπουργείου (9 – 2 – 2011 ) προχώρησαν στη διακοπή της διετούς μετεκπαίδευσης των εκπ/κών της Π. Ε., βάζοντας ουσιαστικά ταφόπλακα σε ένα υπερογδοντάχρονο επιμορφωτικό θεσμό για τους εκπαιδευτικούς της Π. Ε. (δασκάλους και νηπιαγωγούς).

1. Ολοκληρωτική ανατροπή του μισθολογικού και εργασιακού καθεστώτος των εκπαιδευτικών και συνολικά των δημοσίων υπαλλήλων με όχημα τρία νομοθετήματα: το νέο ενιαίο μισθολόγιο, τον πειθαρχικό κώδικα και τον κώδικα δημόσιων υπαλλήλων, (βλ. και πρόσφατα σχετικά δημοσιεύματα – διαρροές) που αναμένεται να ψηφιστούν μέσα στο κατακαλόκαιρο. Οι δημόσιοι υπάλληλοι θα μετονομαστούν σε κρατικούς και θα υπάγονται όλοι στο Υπουργείο Εσωτερικών ώστε να διευκολύνεται η …μετακίνησή τους. Η βαθμολογική εξέλιξη και μισθολογικά κλιμάκια που σχετίζονταν με την παλαιότητα θα καταργηθούν και κάθε εξέλιξη θα συνδεθεί με την αξιολόγηση.

Από το σχολείο της αποστήθισης στο σχολείο του copy – paste

«Η αλλαγή ξεκινάει από τα προγράμματα σπουδών. Αυτή τη στιγμή 11 ομάδες σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και περίπου 250 εκπαιδευτικούς, οι οποίοι επελέγησαν με ανοιχτή προκήρυξη και με βάση τα προσόντα τους, οργανώνουν τα προγράμματα σπουδών. Τέρμα στο βιβλίο, στην αποστήθιση, στην παράγραφο από εδώ μέχρι εκεί.(…) Θα ορίζονται συγκεκριμένοι στόχοι σε κάθε τάξη τους οποίους ο δάσκαλος θα πρέπει να επιτύχει, με ευελιξία, πρωτοβουλία και με διαφορετικού είδους βοηθήματα. Αλλάζει όλη η λογική των μαθημάτων έτσι όπως τα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα»

Άννας Διαμαντοπούλου, στην ημερίδα ενημέρωσης του Υπουργείου Παιδείας με τους Δημάρχους της χώρας(28/2/2011)

Αν στην εποχή της καταγεγραμμένης μνήμης, ο εκπαιδευτικός λειτουργούσε ως ιμάντας μεταβίβασης δρώντας σχεδόν αποκλειστικά στα ασφυκτικά πλαίσια του μοναδικού βιβλίου, του αναλυτικού και του ωρολόγιου προγράμματος, που συνέθεταν το πλέγμα του «αόρατου επιθεωρητή», στη νέα ψηφιακή εποχή, των λειτουργικών δεξιοτήτων και των κατακερματισμένων πληροφοριών, ο ρόλος του αλλάζει. Μοιάζει περισσότερο με το χειριστή προγραμμάτων που κάπου αλλού, κάποιοι άλλοι σχεδιάζουν. Εδώ ταιριάζει κάτι που έγραψε πρόσφατα ο Μαυρογιώργος : η Microsoft διαμορφώνει τον τρόπο που οργανώνουμε τη σκέψη μας. Ή αλλιώς, όπως γράφτηκε σε μια μπροσούρα για την «ψηφιοποίηση της μνήμης», βιώνουμε το πέρασμα από τη μνήμη της καταγραφής, δηλ. τη μνήμη πάνω σε μέσα (π.χ. σε ένα βιβλίο), στην εποχή όπου η μνήμη βρίσκεται μέσα στο μέσο (π.χ. μέσα σε ένα κινητό). Έτσι, η μνήμη καθορίζεται όχι από τους ανθρώπους αλλά από τα ίδια τα μέσα (δηλ. από αυτούς που τα ελέγχουν) και ο ρόλος της κρατικής εκπαίδευσης μετατοπίζεται στη μετάδοση λειτουργικών δεξιοτήτων και συμπεριφορών συμβατών στην εποχή της πληροφορικής.

Ταυτόχρονα, βιώνουμε το πέρασμα από την εποχή του εργαζόμενου στην εποχή του απασχολήσιμου. Σε αυτή τη νέα εποχή της οικονομικής ύφεσης, όπως πολύ εύστοχα αναφέρει ο Nico Hirtt (εκπ/κός, μέλος της πρωτοβουλίας «κάλεσμα για ένα δημοκρατικό σχολείο») οι δεξιότητες απειλούν τη γνώση. Κι αυτό συμβαίνει γιατί η αγορά εργασίας απαιτεί ως επί το πλείστον εργαζόμενους χαμηλής εξειδίκευσης και όχι υψηλής εξειδίκευσης. Όπως λένε και οι φίλοι μας αγγλοσάξωνες ερευνητές, στην πιάτσα κυριαρχούν πλέον οι McJobs και όχι οι MacJobs – όπου το Mc αναφέρεται στα McDonalts ενώ το Mac στην εταιρία της Apple. Η κύπρια επίτροπος εκπαίδευσης Ανδρούλα Βασιλείου, το δηλώνει ξεκάθαρα : «Να βελτιώσουμε τις δεξιότητες και την πρόσβαση στην εκπαίδευση, εστιάζοντας στις ανάγκες των αγορών».

Με αυτά και με τα άλλα, μια ολόκληρη περίοδος κάπου εδώ κλείνει. Από την εποχή του μαζικού εκπαιδευτικού συστήματος, περνάμε στην εποχή της διαφοροποιημένης ταξικής εκπαίδευσης, όπου θεωρείται «κοινωνικός παραλογισμός» το σχολείο «να προσπαθήσει ώστε να αποκτήσουν όλοι οι μαθητές τα μέγιστα σχολικά προσόντα» (βλ. έκθεση Κλοντ Τελό, πρόεδρου της Επιτροπής Εθνικού Διαλόγου για το Μέλλον του Σχολείου, Γαλλία, 2004).

«Τα πτυχία copies κτώνται»

από σύνθημα σε τοίχο

Μια επιμέρους συνέπεια όλων αυτών, είναι η ταχύτατη μετατόπιση από τον πολυδύναμο δάσκαλο στον εξειδικευμένο «τεχνοκράτη» εκπαιδευτικό και από τη σταθερή σύμβαση μιας σχολικής τάξης δημοτικού, στο πολυπρόσωπο – απρόσωπο μοντέλο του «νέου» σχολείου, όπου το πρωτάκι θα έχει εφτά διαφορετικούς δασκάλους. Μια άλλη είναι η αποθέωση του κατακερματισμού από την Α΄ Δημοτικού, των πολλών, νέων, απίθανων γνωστικών αντικειμένων και μαθημάτων. Αλλά και η προαναγγελθείσα σταδιακή κατάργηση του δωρεάν βιβλίου και η αντικατάστασή του από «διαφορετικού είδους βοηθήματα». Έτσι ερμηνεύεται και η εμμονή στα αποτυχημένα βιβλία μαθηματικών : οι μαθητές πρέπει να μάθουν να λύνουν γρίφους και να λογαριάζουν «στο πόδι», τα μαθηματικά δεν είναι για όλους. Ακόμα και η μετατροπή των πειραματικών σε πρότυπα σχολεία, αποτελεί δημόσια παραδοχή εκ των προτέρων της σχολικής αλλά και εργασιακής – κοινωνικής μοίρας που επιφυλάσσεται για τη μεγάλη πλειοψηφία του μαθητικού πληθυσμού. Το σχολικό δίκτυο που οικοδομείται δεν μπορεί να διαμορφώσει τις νέες δεξαμενές σκέψης διανοούμενων και επιστημόνων – χρειάζονται πολλαπλές διαφοροποιήσεις και για να είμαστε πιο σίγουροι, κλειστές «πρότυπες» κυψέλες, μικρά στεγανά, όπου θα κυριαρχεί η «παιδαγωγική της αριστείας» και όχι η μετάδοση δεξιοτήτων.

Επειδή όμως η εκπαίδευση ήταν, είναι και θα παραμείνει πεδίο ταξικών συγκρούσεων, αντιφάσεων και κοινωνικού ανταγωνισμού, αλλά και χώρος ισχυρών παραδόσεων, μετατοπίζονται στο νέο περιβάλλον και μερικά «ανεπιθύμητα» φαινόμενα. Αν αποτέλεσμα της αποστήθισης ήταν (και είναι) η αντιγραφή, αποτέλεσμα της πίεσης σε ένα έφηβο να παραδώσει μια εργασία επειδή «έτσι πρέπει» (έχει αυτό κάποια σχέση με ότι στην παιδαγωγική ονομάστηκε project 😉 είναι το ευρέως πλέον διαδεδομένο copy – paste. Έτσι, από τη διαρροή θεμάτων, περνάμε στην ανάθεση συγγραφής εργασιών – με το αζημίωτο – σε επαγγελματίες project makers. Συμβαίνει και στις καλύτερες οικογένειες : Όπως έλεγε και μια συνάδελφος πριν πάμε σε ένα σεμινάριο, «θα έρθουν πάλι να μας διαβάσουν τις διαφάνειες» – και πράγματι οι επιμορφωτές στα σεμινάρια μας διαβάζουν τις διαφάνειες του power point όπως οι καλόγεροι διάβαζαν στους μαθητές τους το ευαγγέλιο στα ιησουίτικα σχολεία !

Ποιος θα κουβαλάει το laptop του υπερ-διευθυντή ;

«κουβάλα τον προτζέκτορα για να σε κάνουν λέκτορα»

από σύνθημα σε τοίχο

Ιστορικά, όλες οι προσπάθειες επιβολής ενός νέου επιθεωρητισμού απέτυχαν (σχολικοί σύμβουλοι, ΣΜΑ, πενταμελείς επιτροπές, μέντορες). Τώρα προβλέπεται ένας επιθεωρητής για κάθε σχολείο μαζί με το βοηθό του (υποδιευθυντής, με μειωμένο διδακτικό ωράριο) ! Ο νέος διευθυντής, απαλλαγμένος πλήρως από διδακτικά καθήκοντα, δεν θα έχει πλέον καμιά σχέση με τη ζωντανή εκπαίδευση, με το δάσκαλο της τάξης. Θα μπορούσε να μην είναι καν εκπαιδευτικός, αν θέλαμε να ακολουθήσουμε ακόμα πιο πιστά το αγγλοσαξονικό πρότυπο.

Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα σχέδιο πλήρους απαξίωσης και υποδούλωσης της ζωντανής εκπαίδευσης. Εκπαιδεύοντας μελλοντικούς «αποτυχημένους» – απασχολήσιμους, στο κατώτερο σκαλοπάτι της ιεραρχίας, με ένα ολόκληρο στρατό επιθεωρητών πάνω από το κεφάλι της, κακοπληρωμένη, κάτω από τα όρια της φτώχειας, κατακερματισμένη, διαιρεμένη και αδρανής συνδικαλιστικά και κοινωνικά – χρήσιμοι ψηφοφόροι και υπάκουοι ακόλουθοι, επιστημονικά και επαγγελματικά απαξιωμένη, «ο καθένας μπορεί να κάνει αυτή τη δουλειά», με ενοχές και χαμηλή αυτοεκτίμηση (αφού παρότι υπάρχουν οι ευκαιρίες – δυνατότητες παραμένει στην «κόλαση» της τάξης). Με μοναδική διέξοδο και ελπίδα, την αναρρίχηση με κάθε μέσο στη διοικητική ιεραρχία και τη «λυτρωτική» έξοδο από την τάξη. Το αντίτιμο : η ένταξη στο μπλοκ των «προθύμων» και η «συνεργασία» με τους επάνω, η συμμετοχή σε μοριοδοτούμενα «επιμορφωτικά» προγράμματα, χρηματοδοτούμενα εκπαιδευτικά «project» και γενικά σε όλο αυτό το budget που περικλείεται στη φράση (και στη φάση) «καριέρα και λεφτά». Από εδώ προκύπτει και ο τραγέλαφος της επιμόρφωσης του Υπουργείου, αφού υποτίθεται ότι επιμορφώνει τους εκπαιδευτικούς για να τους εντάξει στη «νέα» πραγματικότητα της σχολικής τάξης και ως κίνητρο τους μοριοδοτεί για να μπορέσουν να φύγουν μια ώρα αρχίτερα από αυτήν !

Ο μάχιμος εκπαιδευτικός, ο εκπαιδευτικός της πράξης και της τάξης, η ψυχή και η κινητήριος δύναμη του δημόσιου σχολείου, βρίσκεται σήμερα στο κέντρο μιας τρομερής δίνης. Αντιμετωπίζεται από το Υπουργείο Παιδείας ως ο βασικός ένοχος για την εκπαιδευτική κρίση. Το ίδιο το σύστημα που οικοδομεί μεθοδικά το Υπουργείο αυτό αποδεικνύει. Όντας «νέος» ο εκπαιδευτικός έχει ανάγκη από μέντορα, αξιολογητή, διευθυντή, σύμβουλο, επιμορφωτή κλπ. Από κει και πέρα οι ευκαιρίες του δόθηκαν. Αν από μια ηλικία και μετά «ξεμείνει στο ράφι», μείνει δηλαδή εκπαιδευτικός της τάξης, το φταίξιμο θα είναι όλο δικό του.

Το ερώτημα μπαίνει αμείλικτο : θα αποδεχτούμε αυτό το ρόλο που ακυρώνει την κοινωνική, παιδαγωγική και επιστημονική μας υπόσταση; Οι εκπαιδευτικοί της πράξης, οι προοδευτικοί διανοούμενοι, οι υποστηρικτές της κριτικής παιδαγωγικής στα πανεπιστήμια, οι φοιτητές, πρέπει επιτέλους να ορθώσουν το λόγο τους, να ξεσκονίσουν τα όπλα της κριτικής τους, να συντονίσουν την αγωνιστική δράση τους.

Who’ll pay the ferryman ?

Η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, το 2006 , σε ανακοίνωσή της προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μεταξύ άλλων διαπίστωνε ότι «οι επενδύσεις στην εκπαίδευση αργούν να αποφέρουν καρπούς».

Δεν χρειαζόταν βέβαια η έκθεση της Επιτροπής για να καταλάβει κανείς ότι – ιδιαίτερα σε εποχές βαθιάς ύφεσης – ακόμα και να θέλει ένα σχολείο είναι μάλλον δύσκολο να βρει χρηματοδότες και χορηγούς. Ο πιο σταθερός χρηματοδότης του «νέου» σχολείου θα είναι – ποιος άλλος ; – οι γονείς των μαθητών που θα καλούνται πιο συχνά να αναπληρώσουν το κενό που αφήνει πίσω του το κράτος. Από εκεί και μετά, η υλοποίηση (χρηματοδοτούμενων μέσω ΕΣΠΑ) προγραμμάτων και η συνεργασία με επιχειρηματικούς φορείς που θα αντιλαμβάνονται την επαφή τους με τους μαθητές ως μια κερδοφόρα προσέγγιση πιθανής πελατείας θα είναι οι βασικοί πυλώνες της «καλλιέργειας επιχειρηματικού πνεύματος» στο νέο σχολείο της αγοράς.

Μια εξίσου βασική παράμετρος είναι ήδη η ελαχιστοποίηση του κόστους, η μετακύληση του κόστους στους «πελάτες» και οι οικονομίες κλίμακας. Ένα μεγάλο σχολείο «είναι πάντα προτιμότερο», ένα σχολείο με «καινοτόμες δράσεις», με «έξυπνες ιδέες», πιθανόν να μπορούσε να προσελκύσει πελάτες (εχμ, συγγνώμη) – γονείς από πιο εύπορα στρώματα. Έννοιες που ένας καλός manager πρέπει να παίζει στα δάχτυλα για να ασκεί «ορθολογική» διοίκηση σε μια σχολική μονάδα. Και εδώ, η παιδαγωγική υποχωρεί και δίνει τη θέση της στη λογιστική της εκπαίδευσης – να ένα μάθημα που θα γνώριζε δόξες στα Παιδαγωγικά Τμήματα !

Το μέλλον της εκπαίδευσης δεν ανήκει σ’ αυτούς που ρήμαξαν το παρελθόν της

«όσες κι αν χτίζουν φυλακές, όσο ο κλοιός στενεύει

ο νους μας είναι αληταριό και πάντα δραπετεύει»

Αερικό, Θ. Παπακωνσταντίνου

Όλες οι παραπάνω αλλαγές, αποτελούν τμήματα του ίδιου συνολικού σχεδίου για την εκπαίδευση. Πρόκειται για μια σαρωτική βίαιη τομή πολλαπλάσιων μεγατόνων από την αντι – μεταρρύθμιση Αρσένη. Θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για ένα αντί – 1566, νομίζουμε όμως ότι πρόκειται για κάτι πολύ βαθύτερο και σημαντικότερο που δεν αρκούν τα αιτήματα, το περιεχόμενο, ο προσανατολισμός, οι μορφές αγώνα και οι συνδικαλιστικές δομές που διαθέτουμε σήμερα για να το αντιμετωπίσουμε.

Απέναντι στο νέο σχολείο της αγοράς και του μνημονίου, το εκπαιδευτικό κίνημα υπερασπίζεται τα μορφωτικά και εργασιακά δικαιώματα που κατακτήθηκαν με αγώνες δεκαετιών. Δεν υπερασπίζεται όμως το σχολείο του χθες – κάτι τέτοιο θα ήταν θανάσιμο λάθος. Πρέπει να ξεκινήσει μια μεγάλη δημοκρατική συζήτηση, στις Γενικές Συνελεύσεις, στις μαζικές διαδικασίες και στις συσκέψεις και επαφές με το γονεϊκό κίνημα με στόχο τη διαμόρφωση μιας συνολικής αντίπαλης πρότασης για την εκπαίδευση. Μιας πρότασης που θα διαπερνά και θα χρωματίζει τους εκπαιδευτικούς αγώνες για το καθολικό δικαίωμα στη μόρφωση, θα τέμνεται και θα αλληλοτροφοδοτείται με το κίνημα ενάντια στο ΔΝΤ, την ΕΕ και την κυβέρνηση. Ακριβώς γιατί πρέπει να στηρίζεται στις μορφωτικές ανάγκες του μαθητικού συνόλου, αμφισβητεί συνολικά τις κυρίαρχες εκπαιδευτικές, κοινωνικές και  πολιτικές επιλογές.

Κάποιοι από τους άξονες που μπορούν να συμβάλλουν σε μια τέτοια αντίληψη μπορούν να είναι οι παρακάτω:

• Αγωνιζόμαστε για σχολείο ενιαίο δημόσιο δωρεάν 12χρονο, σχολείο των όλων, των ίσων, των διαφορετικών. Σε αυτό το σχολείο, χωρίς ταξικούς εξεταστικούς φραγμούς και απορρίψεις, πρέπει να μορφώνονται όλα τα παιδιά μέχρι τα 18 τους χρόνια.

• Σχολείο ολοκληρωμένης γενικής μόρφωσης και ανάπτυξης της κριτικής συνείδησης και σκέψης, σχολείο χειραφέτησης και απελευθέρωσης και όχι σχολείο των λειτουργικών δεξιοτήτων.
• Νέα αναλυτικά προγράμματα και βιβλία που θα υπηρετούν την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και τη διάπλαση του χειραφετημένου ελεύθερου πολίτη. Εισαγωγή της πληροφορικής στην πρωτοβάθμια ως εργαλείου μάθησης και όχι ως διδακτικό αντικείμενο, στην κατεύθυνση της ανάπτυξης κριτικής σκέψης και υπέρβασης της μάθησης δεξιοτήτων. Σχολικός χρόνος που θα υπηρετεί τις μορφωτικές ανάγκες των παιδιών αλλά και την παιδικότητά τους, την ανάγκη για παιχνίδι και ελεύθερες δραστηριότητες.

• Σχολείο δημοκρατικό, της συλλογικότητας και της αυτοδιοίκησης. Με αποφασιστικό όργανο με διευρυμένες παιδαγωγικές, μορφωτικές και διοικητικές αρμοδιότητες το Σύλλογο Διδασκόντων και καθοριστικά – επικουρικά συλλογικά όργανα το Σχολικό Συμβούλιο και το Σύλλογο Γονέων. Συντονιστής – διευθυντής του σχολείου, αιρετός και ανακλητός από το Σύλλογο Διδασκόντων με καθαρά συντονιστικό ρόλο, καμιά μισθολογική διάκριση και πλήρες διδακτικό ωράριο. Γραμματειακή υποστήριξη για όλα τα δημοτικά σχολεία και νηπιαγωγεία.

• Αγωνιζόμαστε για αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 15 %  του προϋπολογισμού, γιατί το σχολείο που καλύπτει τις μορφωτικές ανάγκες των παιδιών είναι «ακριβό». Επιπλέον, διεκδικούμε αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης με συγκεκριμένο προσανατολισμό : Υποδομές, εξοπλισμός, διορισμοί, υποστηρικτικό δίκτυο (τμήματα υποδοχής κλπ), Η/Υ, διαδραστικοί, βιβλιοθήκες, αναγνωστήρια, οργανωμένες αίθουσες εκδηλώσεων, γυμναστήρια, κλπ. Μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τμήμα (1:20 στο δημοτικό, 1:15 στο νηπιαγωγείο) και ανάπτυξη ενός αξιόπιστου υποστηρικτικού δικτύου που θα μπορεί να έχει αποτελέσματα στην καταπολέμηση της σχολικής ανισότητας (τμήματα ένταξης, υποδοχής, ενισχυτικής διδασκαλίας, παράλληλης στήριξης κλπ.). Κατά συνέπεια, μαζικοί διορισμοί για να καλυφθούν και να αντιμετωπιστούν οι αυξημένες ανάγκες με μόνιμο εκπαιδευτικό προσωπικό. Ούτε δεκάρα από την τσέπη των γονέων. Δωρεάν παροχή των βιβλίων, του διδακτικού υλικού, της γραφικής ύλης και κάθε εκπαιδευτικής, μορφωτικής ή πολιτιστικής δραστηριότητας, συμπεριλαμβανομένων και των διδακτικών επισκέψεων και παράλληλα, άμεση κατάργηση των «εισφορών» των γονιών για γραφική ύλη και διδακτικό υλικό.

• Παιδαγωγική Ελευθερία και αυτονομία, συλλογικός έλεγχος και κοινωνική λογοδοσία απέναντι στον κόσμο της εργασίας και όχι απέναντι στην αγορά και με τους όρους και τα κριτήρια της ισότητας και της απελευθερωτικής παιδείας. Πρωτεργάτης στο ελεύθερο δημοκρατικό σχολείο, η ζωντανή εκπαίδευση (μαθητές, εκπαιδευτικοί της τάξης). Με αυτά τα κριτήρια διαμορφώνεται Χάρτης Δικαιωμάτων των μαθητών (π.χ. ανεξιθρησκία, δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο) και των εκπαιδευτικών (π.χ. σταθερή και μόνιμη εργασία,  ολοκλήρωση του ωραρίου σε ένα σχολικό συγκρότημα)

Σε αρκετά σημεία του κειμένου χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία και εκτιμήσεις από το «συλλογικό νου» των Παρεμβάσεων, από κείμενα συντρόφων και συλλογικές ανακοινώσεις.

Μάης 2011