ΕΠΕΑΕΚ: ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ &
ΕΙΔΙΚΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ

Του Πέτρου Μενδώνη 

Το Σχέδιο Επιχειρησιακού Προγράμματος του Υ.Π.Ε.Π.Θ. "Εκπαίδευση και Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση" 2000 - 2006 αποτελεί την τελική πρόταση για την κατανομή των κονδυλίων του 2ου ΕΠΕΑΕΚ. Ακόμα και με μια πρόχειρη εξέταση του προκύπτει το συμπέρασμα ότι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα επηρεάσει το σύνολο των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευόμενων.

Ως γενικοί στόχοι του Σχεδίου ορίζονται: "η αύξηση της συμμετοχής στο εκπαιδευτικό σύστημα όλων των νέων έτσι ώστε να υλοποιηθεί ο στόχος της ισότητας ευκαιριών προς όλους και η αναβάθμιση και βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης και αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης". (σελ. 20) 

Σε ό,τι αφορά στον πρώτο στόχο το λιγότερο που μπορεί κανείς να πει είναι ότι υπηρετείται ελάχιστα. Ο στόχος αυτός εδράζεται στη διαπίστωση "της αυξημένης σχολικής διαρροής κατά τη διάρκεια της εννεάχρονης υποχρεωτικής εκπαίδευσης, που περνά το 11%" . Θα περίμενε κανείς ότι ένα εκπαιδευτικό Σχέδιο για την ανατροπή της κατάστασης αυτής θα έδινε ιδιαίτερο βάρος στην πρωτοβάθμια εκπ/ση και στο γυμνάσιο. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει, αφού τα 750 δισ. δρχ. του προγράμματος κατανέμονται ως εξής μεταξύ των διάφορων βαθμίδων:

Πρωτοβάθμια (12,23%)

Δευτεροβάθμια (22,47%)

Τριτοβάθμια ( 31,30%)

Επαγγελματική και τεχνική (33,33%). 

Σε ό,τι αφορά στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι συντάκτες του Σχεδίου και εκφραστές της πολιτικής του υπουργείου την ισότητα των ευκαιριών, μπορούμε απλά να σημειώσουμε την βαρύτητα που δίνουν στην Επαγγελματική και Τεχνική Εκπαίδευση. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι τα ΤΕΕ και τα ΙΕΚ αποτελούν υποβαθμισμένες εναλλακτικές εκπαιδευτικές διαδρομές για όσους μαθητές δεν "ανταποκρίνονται" στις απαιτήσεις που θέτουν τα Γενικά Λύκεια και τα ΑΕΙ - ΤΕΙ αντίστοιχα.

Η "χαμηλή ποιότητα των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών" καταγράφεται ως η δεύτερη βασική αδυναμία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος , μετά την αυξημένη σχολική διαρροή. Η θέση αυτή δεν αποδεικνύεται. Αντ' αυτού λέγεται ότι: "αποτελεί γενική πεποίθηση της μεγάλης πλειοψηφίας των Ελλήνων" (σελ. 7) Το πόσο αίολος είναι ο ισχυρισμός αυτός αποδεικνύεται και από τα παρακάτω: "Δείκτες που χρησιμοποιούνται για την επιβεβαίωση της εντύπωσης αυτής είναι συνήθως η προσφυγή των μαθητών στα φροντιστήρια, το σύστημα επιλογής των εκπαιδευτικών που στηριζόταν στην επετηρίδα..." (σελ. 7) . Η προσφυγή των μαθητών στα φροντιστήρια δεν οφείλεται στο επίπεδο του σχολείου, αλλά στον ανταγωνισμό μπροστά από τις πύλες των "καλών" πανεπιστημιακών τμημάτων. Η επετηρίδα δεν μπορεί την μια να χρησιμοποιείται ως αιτία και την άλλη ως δείκτης για την πτώση του επιπέδου. Τελευταίο επιχείρημα για την υποστήριξη της θέσης περί πτώσης του επιπέδου είναι η προσφυγή σε κάποιες διεθνείς στατιστικές για τις επιδόσεις στο διάβασμα, στα μαθηματικά και στις φυσικές επιστήμες. Οι στατιστικές αυτές δέχονται διεθνώς οξύτατη κριτική (βλ. Μ. Barlow & H.J Robertson, Class Warfare, Key Porter Books, Toronto, 1994) και ίσως είναι αυτός ο λόγος που το υπουργείο αναγκάζεται να καταφύγει στις προαναφερόμενες πεποιθήσεις και εντυπώσεις.

Ποιό νόημα όμως δίνεται από τους συντάκτες του Σχεδίου στο επίπεδο των εκπαιδευτικών υπηρεσιών; Πότε το επίπεδο αυτό θα θεωρείτο υψηλό; Εδώ δεν χωρά αμφιβολία. Η βελτίωση της ποιότητας στοχεύει στην "αύξηση της απασχολησιμότητας των νέων" (σελ. 218). Μπορεί η "στέρεη γενική παιδεία" να βρίσκεται συνέχεια στα υπουργικά χείλη, όμως κι αυτή υποτάσσεται στην απασχολησιμότητα.

Τι πρέπει να αλλάξει για να "βελτιωθεί το επίπεδο"; Οι αιτίες είναι πολλές. Πρώτη είναι η αναμφισβήτητη ανεπαρκής χρηματοδότηση όπως σεμνά αναγνωρίζεται. Επειδή όμως αυτό δεν αλλάζει, ας εκπαιδευτεί, επιμορφωθεί (παράλληλα με την εργασία του), ευαισθητοποιθεί (φαίνεται είναι αναίσθητο), αξιολογηθεί (δεν φοβάται τίποτα) το εκπαιδευτικό προσωπικό. Άλλωστε η χαμηλή του απόδοση αναφέρεται ως δεύτερη αιτία. Αυτό βέβαια δεν αποδεικνύεται. Δεν είναι όμως πεποίθησις της πλειοψηφίας του ελληνικού λαού; 

Φτιάχνονται και καινούργια προγράμματα. Δεν πειράζει αν οι συντάκτες του προγράμματος της Γλώσσας στο Δημοτικό Σχολείο δεν έλαβαν υπόψη τους το αντίστοιχο πρόγραμμα του νηπιαγωγείου. Γίνονται και λάθη.
Συνδέονται τα σχολεία με επιχειρήσεις, οργανώνεται σ' αυτές πρακτική εξάσκηση. Όποια λάθη κι αν γίνουν στα προγράμματα δεν μπορεί, οι επιχειρήσεις θα εξασφαλίσουν την απασχολησιμότητα των αποφοίτων μας. 

ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ: ΜΙΑ ΓΛΩΣΣΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΕΤΑΦΡΑΖΕΤΑΙ

Πέρα από τους γενικούς στόχους του Σχεδίου είναι χρήσιμη μια πιο συγκεκριμένη εικόνα όσων προετοιμάζονται. 
Ένας τρόπος που διαθέτει κανείς για να αντιληφθεί το μέλλον που περιγράφουν τα προγραμματικά κείμενα είναι να μεταφράζει τη γλώσσα των συντακτών προστρέχοντας συνεχώς στην εμπειρία του και όχι στα λεξικά. Αυτή η προσφυγή θα τον προφυλάξει από τις ωραιοποιήσεις που κατά κανόνα πλημμυρίζουν τον προγραμματικό λόγο. 
Στην περίπτωση του "Σχεδίου κ.λπ" συντάκτες είναι οι υπεύθυνοι της μεταρρύθμισης Αρσένη. Ο ίδιος ο υπουργός καθοδήγησε την συλλογική εργασία εκπόνησης του Σχεδίου. Στην εργασία αυτή πρωτοστάτησαν οι άνθρωποι που διαχειρίστηκαν την πολιτική του υπουργείου επί ημερών του (Εξαρχάκος, Κασσωτάκης, Παπαϊωάννου, Μπαλτάς, Κλάδης, Σαπουντζόγλου, Δελίδης κ.λπ.). Είναι λοιπόν σχετικά εύκολο για τους ανθρώπους της ζωντανής εκπαίδευσης να μεταφράζουν φράσεις όπως: "ένα Σώμα Αξιολογητών με άρτια τεχνογνωσία και σαφές πλαίσιο αρχών, διαδικασιών και μεθόδων θα συνεργαστεί με την εκπαιδευτική κοινότητα με απώτερο σκοπό την διασφάλιση της ποιότητας της εκπαίδευσης".

Στη βάση της προηγούμενης εμπειρίας το "σώμα αξιολογητών με άρτια τεχνογνωσία κ.λπ" μπορεί και να σημαίνει: "κάποιοι που έχουν ξεχάσει τι σημαίνει σχολική πραγματικότητα, που αδυνατούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των εκπ/κών της πράξης, άνθρωποι συνήθως μπερδεμένοι που αντί να συζητήσουν μαζί μας, κρύβουν τις αντιφάσεις τους προβάλλοντας τον τίτλο τους και έναν υπερφορτωμένο λόγο, δήθεν επιστημονικό". Στη χειρότερη περίπτωση μπορεί και να σημαίνει: "κάποιοι υπερφίαλοι που αναζητούν εξουσία, λούφα και λεφτά αξιοποιώντας την ευλύγιστη μέση τους. "

Η φράση "θα συνεργαστεί με την εκπαιδευτική κοινότητα", στην περίπωση των πιλοτικών ολοήμερων σχολείων σημαίνει: "θα εκβιάσει τη συμμετοχή της εκπαιδευτικής κοινότητας στα σχέδια του, απειλώντας τους εκπ/κούς με αλλαγή οργανικής θέσης". Τη "διασφάλιση της ποιότητας της εκπαίδευσης" μπορούμε να τη μεταφράσουμε ως : "πάση θυσία επαλήθευση των ιδεών της επιστημονικής επιτροπής που επιτρέπει και την απρόσκοπτη χρηματοδότηση".

Μια τέτοια διαδικασία μετάφρασης του συγκεκριμένου κειμένου θα είχε βέβαια ενδιαφέρον, αλλά αφενός δεν χωράει στα πλαίσια αυτής της παρουσίασης, αφετέρου συνιστά μια χρήσιμη και εύκολη άσκηση. Είναι άρα προτιμότερη η συνοπτική παρουσίαση όλων των προβλεπόμενων ενεργειών του Σχεδίου και η εγκατάλειψη της μεταφραστικής δουλειάς στον αναγνώστη.

Θα ήταν όμως άδικο να μην εξαιρεθεί μία φράση που ξεχωρίζει για την ανικανότητα της να μασκαρευτεί. Αναφέρεται στην ενέργεια: Ολοήμερο Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο. Δεν χρειάζεται παρά να την αντιγράψουμε: "Με την παρατεταμένη παραμονή των μαθητών στο σχολικό χώρο υπό την επίβλεψη των εκπαιδευτικών, προφυλάσσονται τα παιδιά από μη παραγωγικές ενασχολήσεις" (σελ. 47).

Πίνακας ενεργειών για την συμμετοχή της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στο 2ο ΕΠΕΑΕΚ 2000 - 2006 σύμφωνα με το Σχέδιο Επιχειρησιακού Προγράμματος του Υ.Π.Ε.Π.Θ.

* η ενέργεια αυτή χρηματοδοτείται και από άλλο πρόγραμμα και η εμβέλεια της είναι μεγαλύτερη.

** σε δις δραχμές

Πίνακας ενεργειών για την συμμετοχή της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο 2ο ΕΠΕΑΕΚ 2000 - 2006 σύμφωνα με το Σχέδιο Επιχειρησιακού Προγράμματος του Υ.Π.Ε.Π.Θ.

Πίνακας ενεργειών για την συμμετοχή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο 2ο ΕΠΕΑΕΚ 2000 - 2006 σύμφωνα με το Σχέδιο Επιχειρησιακού Προγράμματος του Υ.Π.Ε.Π.Θ.

Πίνακας ενεργειών για την συμμετοχή της αρχικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και της τεχνικής εκπαίδευσης στο 2ο ΕΠΕΑΕΚ 2000 - 2006 σύμφωνα με το Σχέδιο Επιχειρησιακού Προγράμματος του Υ.Π.Ε.Π.Θ.

Επιστροφή