ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΟΜΙΛΟ

Οι Ριζοσπαστικές Κινήσεις αποφάσισαν να πάρουν την πρωτοβουλία για τη δημιουργία Παιδαγωγικού Ομίλου στη Θεσσαλονίκη.

Πρώτο κεντρικό σκοπό του Παιδαγωγικού Ομίλου θεωρούμε την ενίσχυση των μορφωτικών εφοδίων των μάχιμων εκπαιδευτικών στην κατεύθυνση μετασχηματισμού της καθημερινής εμπειρίας σε επιστημονικό λόγο και πράξη.

Η αποσύνδεση της επιστημονικής γνώσης από την πράξη αφοπλίζει, αδρανοποιεί και βραχυκυκλώνει. Όταν η γνώση δεν συνδέεται με την πρακτική γίνεται ακίνδυνη για τις κυρίαρχες κοινωνικές και πολιτικές τάξεις, καθώς και για κάθε μορφή εκπαίδευσης που εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους.

Η περιφρόνηση προς την επιστημονική γνώση καλύπτεται συχνά από μια προσποιητή και θεωρητική αναγνώριση της αξίας της. Στην περίπτωση αυτή φετιχοποιείται η σημασία της για να περιφρονηθεί ουσιαστικά η κοινωνική χρήση της.

Εκείνο που τελικά κυριαρχεί στο χώρο του σχολείου είναι μια ιδεολογικοπολιτική πρακτική η οποία αποκρύπτει τη δυναμική σχέση που πραγματικά υπάρχει μεταξύ της επιστημονικής γνώσης και της συγκεκριμένης πρακτικής. Απόκρυψη που οδηγεί στην μετατροπή των μάχιμων εκπαιδευτικών σε στείρους εμπειριστές και τον περιορισμό της σχολικής δραστηριότητας σε ένα εν πολλοίς επαναλαμβανόμενο έργο ρουτίνας με μηχανιστικά χαρακτηριστικά.

Δεύτερο κεντρικό σκοπό του Παιδαγωγικού Ομίλου θεωρούμε την αποκάλυψη του προσδιορισμένου με βάση συγκεκριμένα κριτήρια της κυρίαρχης κοινωνικής τάξης, του κυρίαρχου κοινωνικού φύλου και της κυρίαρχης εθνοτικής ομάδας χαρακτήρα των σχολικών γνώσεων.

Με βασικό όχημα το ιδεολόγημα της ουδετερότητας της επιστημονικής γνώσης, έχει επικρατήσει η στρεβλή άποψη ότι το περιεχόμενο των σχολικών γνώσεων δεν έχει τόση αξία όσο οι ορατές συμπεριφορές των μαθητών με τις οποίες πιστοποιείται «αντικειμενικά» η εκμάθηση αυτών των γνώσεων.

Οι εκπαιδευτικοί διαθέτουν στενά περιθώρια πρωτοβουλίας εξαιτίας του συγκεντρωτικού χαρακτήρα της εκπαίδευσης και του ελέγχου που ασκεί η αντίστοιχη εκπαιδευτική ιεραρχία, των πιέσεων συντηρητικών κοινωνικών και πολιτικών ομάδων, της ασφυκτικής καθοδήγησης που επιβάλλουν τα αναλυτικά προγράμματα, τα εγχειρίδια και τα βοηθητικά βιβλία. Δεν παύουν να αποτελούν, ακόμα και αν δεν το συνειδητοποιούν, σημαντικό παράγοντα που συμβάλλει στην αναπαραγωγή των κυρίαρχων κοινωνικών σχέσεων και της αντίστοιχης ιδεολογίας, κυρίως, μέσω των παιδαγωγικών αντιλήψεων που εφαρμόζουν στην πράξη και τρόπων με τους οποίους χειρίζονται τις σχολικές γνώσεις.

Όσοι εκπαιδευτικοί στέκονται κριτικά απέναντι στο ρόλο για τον οποίο τους προορίζουν οι κυρίαρχες κοινωνικές τάξεις, δηλαδή το ρόλο των διαμεσολαβητών των γνώσεων των σχολικών εγχειριδίων χρειάζονται τον Παιδαγωγικό Όμιλο. Για να αποκαλύψουν συλλογικά, με τη βοήθεια επιστημονικών θεωρητικών εργαλείων, τον πολιτικό και ιδεολογικό ρόλο της εκπαίδευσης. Για να διεκδικήσουν έμπρακτα την επιστημονική τους χειραφέτηση. Για να δοκιμάσουν και να καθιερώσουν ριζοσπαστικές παιδαγωγικές πρακτικές. Για να διευρύνουν τις συλλογικές δημοκρατικές λειτουργίες στο χώρο της εκπαίδευσης. Για να δυναμώσουν τη δική τους φωνή, τη φωνή των μάχιμων εκπαιδευτικών μέσα από ένα χώρο δημιουργικό και κριτικά - συντροφικά αντιπαραθετικό.

Τρίτο κεντρικό σκοπό του Παιδαγωγικού Ομίλου θεωρούμε τη διεκδίκηση της δυνατότητας της άρθρωσης λόγου για την εκπαιδευτική πολιτική και τις ερευνητικές παραμέτρους του σχεδιασμού της, έχοντας ως εφόδιο όχι μόνο την εμπειρία αλλά και την δυνατότητα ανάλυσης και μετασχηματισμού της.

Είναι αναγκαίο να εργαστούμε στην κατεύθυνση αντικατάστασης των εγκεφαλικά κατασκευασμένων προβλημάτων μελέτης και έρευνας, με εκείνα που προσδιορίζονται στη βάση των αναγκών του ριζικού μετασχηματισμού της εκπαίδευσης και της κοινωνίας, της αμεσότητας της διαπαιδαγώγησης, του αγώνα και της αγωνίας της εκπαιδευτικής πράξης, της πολυπλοκότητας των κοινωνικών και παιδαγωγικών σχέσεων, της δυναμικής των σχολικών τάξεων.

Αν καταφέραμε μέχρι εδώ να περιγράψουμε εισαγωγικά με τη μορφή μιας μήτρας συζήτησης τους σκοπούς του Παιδαγωγικού Ομίλου, εκείνο που επιβάλλεται ακόμα να απαντηθεί είναι γιατί οι Ριζοσπαστικές Κινήσεις αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία της συγκρότησής του και τι αυτό σημαίνει.

Οι Ριζοσπαστικές Κινήσεις είναι ένα πολιτικό-εκπαιδευτικό πολυτασικό μόρφωμα, γέννημα θρέμμα της αγωνίας εκπαιδευτικών για την προάσπιση του δημοκρατικού δημόσιου σχολείου και των θετικών περιεχομένων του στην προοπτική του ριζικού κοινωνικού, πολιτικού και εκπαιδευτικού μετασχηματισμού. Βασικό χαρακτηριστικό των Ριζοσπαστικών Κινήσεων είναι ότι αποτελούν αυτόνομο πολιτικό σχήμα από οποιοδήποτε πολιτικό κόμμα στο οποίο θα ήταν υποχρεωμένο να απολογείται.

Με πρώτη και ιδιαίτερα σημαντική δικλίδα ασφαλείας τη διακήρυξη της αυτονομίας τους, οι Ριζοσπαστικές Κινήσεις δεν σταμάτησαν ποτέ να την κατοχυρώνουν στην καθημερινή τους πρακτική, εμπεδώνοντας δημοκρατικές λειτουργίες στο εσωτερικό τους και αποκρούοντας κάθε διεκδίκηση προσωπικής υπεροχής. Πιστεύοντας ότι κάθε πράξη και κάθε πολιτική άποψη νοηματοδοτείται μόνο στα πλαίσια μιας θεωρίας και προκρίνεται μέσα από μια καθαρή, έντιμη και ισότιμη αντιπαράθεση επιχειρημάτων, κατάφεραν να διαγράψουν μια ιδιαίτερα επιτυχημένη πορεία μέχρι σήμερα.

Όμως, ενώ οι Ριζοσπαστικές Κινήσεις κατάφεραν με τις πολιτικές και επιστημονικά τεκμηριωμένες αναλύσεις τους σε κεντρικά ζητήματα της εκπαίδευσης και των αντίστοιχων κυβερνητικών πολιτικών να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη συγκρότηση μετώπων αντίστασης και προάσπισης του δημοκρατικού δημόσιου σχολείου, καθώς και των εργασιακών και κοινωνικών κατακτήσεων των εκπαιδευτικών, ενώ κατάφεραν να συνοδεύουν τις πολιτικές αναλύσεις και θέσεις τους με ομόλογες πρακτικές αρχών, η υστέρησή τους στην παρέμβαση που αφορά την καθημερινή σχολική πράξη είναι υπαρκτή και εύκολα αναγνωρίσιμη.

Οι Ριζοσπαστικές Κινήσεις, πέρα από κάποιες επιμέρους και ασύνδετες πρωτοβουλίες, υστέρησαν σε ζητήματα που αφορούν το μετασχηματισμό της καθημερινής εμπειρίας σε επιστημονικό λόγο και πράξη, την ολόπλευρη και σε βάθος κριτική της επίσημης σχολικής γνώσης, την ανάπτυξη ριζοσπαστικών παιδαγωγικών πρακτικών, την προώθηση μιας άλλης λογικής για την έρευνα και την παραγωγή εκπαιδευτικής πολιτικής. Η υστέρηση αυτή έχει πολλαπλές αρνητικές συνέπειες για τη φυσιογνωμία τους που είναι αναγκαίο να διακρίνεται από συνέπεια λόγων και έργων, για την εγκαθίδρυση ενός νέου επικοινωνιακού κώδικα συζητήσεων στην εκπαίδευση και για τη συλλογική και ατομική ποιοτική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών.

Αυτή η υστέρηση δεν μπορεί να ξεπεραστεί με τυπικές επιμορφωτικές δράσεις από τη μια μεριά, ούτε με την αναζήτηση κάποιας υπερβατικής ιδεολογικής καθαρότητας σκοπών και μεθόδων από την άλλη. Απαιτεί έναν Παιδαγωγικό Όμιλο ο οποίος θα στηρίζεται στην πολιτική – εκπαιδευτική παράδοση που την τελευταία εικοσαετία έχουν δημιουργήσει οι Ριζοσπαστικές Κινήσεις και θα την εμπλουτίζει λειτουργώντας όχι σαν παράρτημά τους αλλά σαν ανοιχτός χώρος διαλόγου και δράσης. Με αυτή την έννοια το εγχείρημα της δημιουργίας του Παιδαγωγικού Ομίλου είναι θετικά αυτοκαθοριζόμενο και η σχέση του με τις Ριζοσπαστικές Κινήσεις σχέση αμοιβαίας - ισότιμης συνεργασίας.

Η παράδοση των Ριζοσπαστικών Κινήσεων αποτελεί στήριγμα για την επιτυχία του Παιδαγωγικού Ομίλου, αναγκαία αλλά όχι επαρκή προϋπόθεση. Αναγκαία γιατί οι Ριζοσπαστικές Κινήσεις έχουν έμπρακτα δείξει μέχρι σήμερα, στις μικρές και μεγάλες μάχες που έδωσαν, πως σταθερός στόχος τους είναι ο κοινωνικά και επιστημονικά χειραφετημένος εκπαιδευτικός. Ένας εκπαιδευτικός - πυλώνας της δημόσιας εκπαίδευσης και πρωτοπόρος στον αγώνα για το μετασχηματισμό της, με γνώμονα τις ανάγκες της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας των εργαζομένων.

Όχι επαρκή γιατί η ολόπλευρη επίθεση που δέχεται η δημόσια εκπαίδευση με σκοπό την αμεσότερη υπαγωγή της στα συμφέροντα του κεφαλαίου και στα κριτήρια της αγοράς απαιτεί να επιστρατεύσουμε κάθε πλευρά της γνώσης μας, κάθε ικμάδα της πολιτικής μας ικανότητας, κάθε διάσταση του παιδαγωγικού προβληματισμού μας. Ο Παιδαγωγικός Όμιλος έχει μπροστά του μια θάλασσα ζητημάτων όπου μπορεί να παρέμβει, με ανοιχτό μέτωπο ενάντια στο δίπολο του τεχνοκρατισμού και του εμπειρισμού. Μια θάλασσα την οποία ποτέ δεν θα διαβεί αν οι εκπαιδευτικοί που θα τον πλαισιώσουν δεν συνειδητοποιήσουν ότι είναι στο χέρι τους να το πράξουν. Η επαρκής προϋπόθεση της ανάπτυξης του Παιδαγωγικού Ομίλου είναι μία και μοναδική: η ανιδιοτελής, ελεύθερη και συνειδητή στράτευση στην υπόθεσή του.