ΘΕΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΙΝΔΙΑ: ΟΙ ΕΡΩΤΙΚΟΙ ΝΑΟΙ ΤΟΥ ΚΑΤΖΟΥΡΑΧΟ

Στην καρδιά της μητέρας των λαών Ινδίας, σε μια περιοχή κατάφυτη από οργιώδη τροπική βλάστηση και διάσπαρτη με αβαθείς λίμνες, βρίσκεται μια μικρή (5.000 κατοίκων) κωμόπολη, το Κατζουράχο. Πριν όμως από χίλια περίπου χρόνια ήταν η ισχυρή πρωτεύουσα του βασιλείου της δυναστείας των Τσαντέλα (950-1050 μ.Χ.) και είχε φτάσει στο απόγειο της δόξας του. Η δυναστεία αυτή, που αντλούσε τη… θεϊκή της καταγωγή από το θεό του φεγγαριού Τσάντρα, άσκησε τεράστιο πολιτιστικό έργο.

Οι βασιλείς, με πυξίδα το βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα και το εκλεπτυσμένο καλλιτεχνικό τους αισθητήριο, επιτέλεσαν ένα αρχιτεκτονικό και εικαστικό θαύμα. Συγκεκριμένα οικοδόμησαν ένα εκπληκτικό πανόραμα ιερών αφιερωμένων στο ινδουιστικό πάνθεο. Πρόκειται για ογδόντα πέντε ναούς απαράμιλλης τέχνης από τους οποίους σώζονται ακέραιοι οι είκοσι δύο που κατανέμονται σε δύο συγκροτήματα (ανατολικό και δυτικό). Ως οι πιο αντιπροσωπευτικοί και εντυπωσιακοί θεωρούνται οι Κανταρίγια Μαχαντέβα, Λακσμάνα και Ντέβι Τζαγκνταμπά.

Οι τέχνες που συνδυάστηκαν έδωσαν ένα λαμπρό και μοναδικό αποτέλεσμα. Αν και οι λατρευτικοί χώροι είναι σχετικά μικροί, οι εξωτερικές τους επιφάνειες είναι καλυμμένες στη μεγαλύτερη τους έκταση με θαυμάσια ανάγλυφα που λαξεύτηκαν από άξιους και υπομονετικούς τεχνίτες της εποχής . Σ’ αυτά ιστορούνται σκηνές από τη ζωή θεών και ανθρώπων.

Οι επιλογές των θεμάτων και κυρίως ο τρόπος παρουσίασης τους θα σκανδάλιζαν και το πιο προχωρημένο μυαλό της μεσαιωνικής και σκοταδιστικής Ευρώπης εκείνου του καιρού . Τούτο, γιατί από τη μια μεριά οι μορφές είναι γυμνές με μόνα στολίδια τα περίτεχνα κοσμήματα και τις εξαιρετικά επιτηδευμένες κομμώσεις και από την άλλη εξαιτίας των τολμηρών ερωτικών σκηνών που εκτυλίσσονται σ’ αυτά. Με άλλα λόγια, κατά τη γνώμη μας, ο πουριτανισμός και η υπέρμετρη σεμνοτυφία δε θα επέτρεπαν την ίδια περίοδο την ελεύθερη αισθητική απόλαυση και οι παραστάσεις θα εκλαμβάνονταν ως αποκυήματα νοσηρής φαντασίας. Στις μέρες μας όμως, ευτυχώς, τα πράγματα έχουν αλλάξει και τα ανάγλυφα του Κατζουράχο έχουν κατακτήσει τη θέση που τους αξίζει ανάμεσα στα αριστουργηματικά έργα του ανθρώπου.

Έτσι ο επισκέπτης μένει έκθαμβος μπροστά στην πλαστικότητα της κίνησης των ιερών χορευτριών (Απσάρα) που επιδίδονται σε ηδυπαθή λικνίσματα μυστηριακών χορών, ενώ ενθουσιάζεται με τις πανέμορφες νύμφες και θεότητες που διαβάζουν, παίζουν μουσική, χαϊδεύουν μικρά παιδιά ή καταγίνονται με την καλλονή τους (άλλη βάζει κρέμα στο πρόσωπό της ή κολλύριο στο μάτι , άλλη αφαιρεί τσαχπίνικα ένα αγκάθι από τη φτέρνα της και χίλια δυο ακόμη). Τέλος εκπλήσσεται με την ποικιλία των ερωτικών σκηνών, όπου νέοι, ωραίοι και ρωμαλέοι θεοί και άνθρωποι δοκιμάζονται στην πυρά και την έκσταση της ερωτικής πράξης.

Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι οι εικόνες διανθίζονται με αμέτρητα χρηστικά αντικείμενα, όπως μουσικά όργανα, καθρέφτες, βιβλία, κοσμηματοθήκες, κ.ά., ενώ ιδιαίτερα αισθητή είναι η παρουσία των ζώων, πραγματικών και φανταστικών.

Τα ιερά ανακαλύφτηκαν (και αποκαταστάθηκαν σε πρώτη τουλάχιστον φάση) από τους Άγγλους την εποχή της μακραίωνης αποικιοκρατίας, θαμμένα μέσα στη ζούγκλα. Η τελευταία αποτέλεσε, καθώς φαίνεται, μια φυσική και σωτήρια ασπίδα προστασίας από την εισβολή των τουρκικών ορδών που στο πέρασμα τους διέλυαν κυριολεκτικά το ινδουιστικά ιερά και τα αντικαθιστούσαν με μουσουλμανικά τεμένη.

Σήμερα οι Ερωτικοί Ναοί του Κατζουράχο εξελίσσονται σ’ ένα πραγματικά ακαταμάχητο πολιτιστικό και οικονομικό κεφάλαιο για τις Ινδίες, αφού λειτουργούν ως ισχυρότατος πόλος έλξης για τον τουρισμό. Μεταξύ άλλων προσελκύουν ένα σημαντικότατο αριθμό καλλιτεχνών από κάθε γωνιά της γης που έρχονται, για να μελετήσουν από κοντά την ιδιαίτερη και παγκοσμίως πρωτότυπη τεχνοτροπία τους.

Σημείωση: Περισσότερες πληροφορίες για το θέμα, καθώς και εικόνες των ιερών, μπορείτε να αντλήσετε από τα βιβλία που περιλαμβάνονται στην βιβλιογραφία που συνοδεύει τη μετάφραση του άρθρου των FT ‘‘Γεννημένος Ανέγγιχτος’’ και έχει συνταχθεί από τη γράφουσα.

Επιστροφή