Σύμφωνα με εγκύκλιο της Διεύθυνσης Σπουδών Π.Ε. του ΥΠΕΠΘ (Α.Π. 12.1/65.33779 της 7-4-2003), οι σύλλογοι διδασκόντων όλων των σχολικών μονάδων της πρωτοβάθμιας πρέπει να αποφασίσουν για τη συμμετοχή τους στην Ευέλικτη Ζώνη μέχρι τις 30-5-2003. Πριν από τη σχετική συζήτηση και μέχρι τις 23-5-2003 οι σχολικοί σύμβουλοι θα τους έχουν ενημερώσει σχετικά με το πρόγραμμα και θα τους έχουν προτείνει την εφαρμογή του. Πρέπει να τονιστεί ότι η συζήτηση στους συλλόγους διδασκόντων δεν είναι υποχρεωτικό να τελειώσει πριν τις 30 Μάη και πιέσεις για γρήγορες και βιαστικές αποφάσεις δεν στηρίζονται πουθενά. Ας σημειώσουμε τέλος ότι αυτό που συζητείται είναι μονάχα αν θα δεχτεί ένα σχολειό να μπει στο πρόγραμμα. Συζήτηση για το αν κάποιο σχολείο θέλει να βγει από αυτό, δεν προβλέπεται.

Συμμετέχοντας στη συζήτηση αυτή θέλουμε να υποστηρίξουμε 6 θέσεις:

Α. Στα επίσημα κείμενα της Ευέλικτης Ζώνης ενσωματώνονται πλευρές της προοδευτικής εκπαίδευσης.

Πράγματι, η καλλιέργεια πρωτοβουλιακής, συνεργατικής και διαθεματικής προσέγγισης της μάθησης, η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, της συλλογικής προσπάθειας και της βιωματικής δράσης των μαθητών που υποστηρίζονται από την Ε.Ζ. αποτελούν αρχές και ιδέες της προοδευτικής εκπαίδευσης.

Β. Οι πλευρές αυτές είναι αφυδατωμένες από τη ριζοσπαστική τους διάσταση.

Η Ευέλικτη Ζώνη δεν εντάσσεται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο στην προοπτική της μεταρρύθμισης των κοινωνικών και οικονομικών δομών μέσω της αγωγής με σκοπό μια κοινωνία μεγαλύτερης ισότητας και δημοκρατίας όπως διακήρυσσε το κίνημα της προοδευτικής εκπαίδευσης στις αρχές του 20ου αιώνα. Αντίθετα, οι πρακτικές αυτού του κινήματος χρησιμοποιούνται από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο στην κατεύθυνση της μεγαλύτερης προσαρμογής του εκπαιδευτικού συστήματος στις ανάγκες του υπάρχοντος κοινωνικού και οικονομικού συστήματος. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η Ε.Ζ. αποτελεί Έργο του 2ου Άξονα του ΕΠΕΑΕΚ που φέρει τον τίτλο «Προώθηση και βελτίωση της επαγγελματικής κατάρτισης στο πλαίσιο της δια βίου μάθησης». Αποτέλεσμα αυτής της λογικής είναι π.χ. η απουσία κάθε αναφοράς στον πόλεμο τις σύγχρονες μορφές και αιτίες του, ως θέμα των προτεινόμενων σχεδίων εργασίας.

Γ. Η Ευέλικτη Ζώνη δεν φιλοδοξεί να ανατρέψει την κυρίαρχη σήμερα σχολική παιδαγωγική, αλλά να αποτελέσει ένα υποδεέστερο συμπλήρωμα της.

Το ότι η Ευέλικτη Ζώνη αποτελεί συμπλήρωμα της παραδοσιακής παιδαγωγικής το ομολογούν οι ίδιοι οι εμπνευστές της στα κείμενα τους. Το ότι αποτελεί υποδεέστερη μορφή σχολικής μάθησης το μαρτυρά η φθίνουσα βαρύτητα της στο Αναλυτικό Πρόγραμμα. Ενώ ξεκινά με 4 ώρες εβδομαδιαία για τις τρεις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, συρρικνώνεται στις 2 για τις δύο τελευταίες και για το γυμνάσιο. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι εξαφανίζεται στο Λύκειο, και δεν παίζει κανένα ρόλο στους μηχανισμούς επιλογής. Είναι φανερό πως άλλη είναι η γνώση που «μετράει» για το ΥΠΕΠΘ.

Δ. Η παιδαγωγική της Ευέλικτης Ζώνης είναι ακριβή παιδαγωγική, απαιτεί χρόνο και χώρο που η κυβερνητική πολιτική δεν προτίθεται να διαθέσει στα σχολεία. Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς θα κληθούν να την πληρώσουν ποικιλότροπα.

Για να μπορέσουν να λειτουργήσουν οι πρακτικές της προοδευτικής εκπαίδευσης απαιτούν ένα πολύ καλύτερα εξοπλισμένο χώρο (πλούσιες βιβλιοθήκες, εργαστήρια με τα σχετικά υλικά, μεγάλες αίθουσες κλπ.), και περισσότερο χρόνο, τόσο κατά την προσωπική επαφή του δασκάλου με το μαθητή (μικρότερα τμήματα), όσο και στο σχολικό βίο του μαθητή (δωδεκάχρονο ενιαίο υποχρεωτικό σχολείο) ώστε να είναι δυνατό η γνώση να μη προσφέρεται έτοιμη αλλά να ανακαλύπτεται, να οικοδομείται και να βιώνεται. Όταν αυτά δεν προσφέρονται από τη δημόσια χρηματοδότηση των σχολείων τότε αφενός καλύπτονται από τη τσέπη των γονιών και των δασκάλων (υπάρχουν ήδη δάσκαλοι που έχουν πληρώσει από το μισθό τους υλικά της Ευέλικτης Ζώνης) και αφετέρου υπονομεύονται οι ιδέες της προοδευτικής εκπαίδευσης αφού οι πρακτικές της οδηγούνται στην αποτυχία.

Ε. Η Ευέλικτη Ζώνη προωθείται σε ένα διοικητικό κλίμα που ευνοεί τον εντυπωσιασμό και την επίδειξη σε βάρος της ουσίας.

Οι τελευταίες κρίσεις των στελεχών της εκπαίδευσης, μέσα στο κλίμα που δημιούργησε η γενναία αύξηση του επιδόματος τους, έφερε στην επιφάνεια ένα ανταγωνισμό μεταξύ των υποψηφίων και στο πεδίο της εκπαιδευτικής πρακτικής. Πολλοί υποψήφιοι, αναγκασμένοι να προσφέρουν «αποδεικτικά καινοτόμας δράσης», μετέτρεψαν τον αγώνα και την αγωνία της διδακτικής πράξης σε εργαλεία γραφειοκρατικού διαγκωνισμού. Δεν είναι απίθανο μέσα στο κλίμα αυτό η Ευέλικτη Ζώνη να παράγει περισσότερα αποδεικτικά της επάρκειας των στελεχών παρά γνώση για τους μαθητές. Και όλα αυτά στην πλάτη των εκπαιδευτικών, των οποίων η εργασία εντατικοποιείται άμεσα.

Στ. Η παιδαγωγική της Ευέλικτης Ζώνης δεν αποτελεί κάτι ριζικά καινούργιο στην ελληνική εκπαίδευση, αφού η απουσία αξιολόγησης επέτρεψε σε πολλούς συναδέλφους να υιοθετήσουν στοιχεία της εδώ και καιρό. Στις περιπτώσεις αυτές η εφαρμογή της Ευέλικτης Ζώνης δεν θα σημάνει παρά την υπαγωγή αυτών των παιδαγωγικών πρακτικών στο γραφειοκρατικό έλεγχο.

Μέχρι τώρα ξεστρατίζαμε από την παραδοσιακή παιδαγωγική, βρίσκοντας αφορμή στο κέφι, το μεράκι και την περιέργεια που κάποτε αναβλύζουν στα πλαίσια της παιδαγωγικής σχέσης. Με την Ευέλικτη Ζώνη αυτά πρέπει να αποκτήσουν ωρολόγιο πρόγραμμα, να λογοδοτούν κάθε τρίμηνο στο σύμβουλο και να επιδεικνύονται στο κοινό για να διαφημιστεί το έργο μας. Μα πώς μπορεί να αποκτήσει η πρωτοβουλία πρόγραμμα; Πώς μπορεί η ανορθογραφία της ομαδικότητας να στριμωχτεί σε ένα προδιαγεγραμμένο δίωρο; Πώς μπορεί η κριτική σκέψη να γίνει προσχεδιασμένο διάλειμμα στο σχολείο της έτοιμης γνώσης; Πώς γίνεται η γνώση που χτίζεται, η γνώση που βρίσκεται πάντα σε εξέλιξη να εκτίθεται προς θαυμασμό; Στο σχολείο που κυριαρχεί η παραδοσιακή παιδαγωγική, οι προοδευτικές πρακτικές ή θα αποτελούν ανταρσία, ή θα μεταλλαχθούν σε όργανα διαφήμισης και φενακισμού.

Επειδή πιστεύουμε ότι όλα τα παραπάνω είναι ορθά, υποστηρίζουμε ότι η άρνηση εκ μέρους των Συλλόγων Διδασκόντων να ενταχθούν στην Ευέλικτη Ζώνη δεν ταυτίζεται ούτε με την αδιαφορία ούτε με τη φυγοπονία. Αντίθετα, μπορεί να εκφράζει τη βαθιά αγωνία μας να διατηρήσουμε χώρους αυτονομίας στο σχολείο, έτσι ώστε να αναπτυχθεί η ριζοσπαστική παιδαγωγική.

Στην κατεύθυνση αυτή καλούμε τους συναδέλφους να επεκτείνουν τις παιδαγωγικές πρακτικές που οι ίδιοι ανέπτυξαν στα πλαίσια του αντιπολεμικού κινήματος. Γνωρίζουμε ότι κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου εύκολο. Ούτε ο μισθός μας ούτε η κυρίαρχη κουλτούρα του ατομισμού ούτε η παραγωγή γνώσης στα Παιδαγωγικά Τμήματα μας βοηθάνε. Πιστεύουμε όμως ότι είναι μια διέξοδος (η μοναδική ίσως) ανάμεσα στη Σκύλλα του παλιού (τεχνοκρατικού) σχολείου της ομοιομορφίας και τη Χάρυβδη του νέου (γραφειοκρατικού) σχολείου της αγοράς.

Με ή χωρίς «Ευέλικτη Ζώνη» η ριζοσπαστική παιδαγωγική θα υπάρχει διαρκώς μονάχα ως αντίπαλη τάση στο σχολείο της αναπαραγωγής των κοινωνικών ανισοτήτων. Το κυρίαρχο πρότυπο θα αποπειράται κατά καιρούς να ενσωματώσει αποκομμένα κομμάτια της, η ψυχή της όμως θα ζει πάντα εκεί που το όραμα της ανατροπής εισβάλει δημιουργικά στις σχολικές αίθουσες.

Επιστροφή

Περιεχόμενα